понедельник, 30 июня 2008 г.

SAVE TEGHUT FOREST


Մարդիկ հարգելի..

Թեղուտի պաշտպանության խումբը կիրակի օրը կազմակերպում է երթ դեպի Էջմիածին` իմանալու Եկեղեցու դիրքորոշումը Բնության սպանդի վերաբերյալ,....,

Միացե'ք

Մանրամասների համար խնդրում եմ հետևել նորություններին կամ գրանցվել FACEBOOK-ի "Save Teghut" խմբում

http://www.facebook.com/group.php?gid=7210009831

ԲՈՂՈՔ -ՆԱՄԱԿ ԲՆԱՊԱՀՊԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆԸ





Հարգելի բնապահպան նախարարություն..

Մենք բազմիցս ականատես ենք եղել, թե ինչպես են բուսաբանական այգու տարածքում անարգել, թակարդներով (այգում հեշտությամբ կարելի է հանդիպել այս ու այնտեղ տեղադրված տարբեր խորամանկ սարքավորումների) որսում սկյուռերին, ինչպես նաև այլ բազմատեսակ թռչունների և այնուհետև վաճառում Երևանի կենդանաշուկաներում (մեկ սկյուռն արժե 25000 դրամ): Այգում կարելի է հանդիպել մեկ այլ խիստ տարածված “զվարճանքի” ևս. մարդիկ խմբերով (հաճախ հարբած վիճակում)` զինված տիրի հրացաններով, օրը ցերեկով իսկական որսով են զբաղված. կրակում են հիմնականում ագռավների ու կաչաղակների վրա և, բնականաբար, ոչ միայն..
Այս մասին լավատեղյակ են նաև այգու աշխատակիցները:
Արդեն ամիսներ շարունակվող այս սպանդի, անօրինականությունների դեմ ոչ մի քայլեր չեն ձեռնարկվում:
Կարծում ենք, ի թիվս այլոց, բնապահպանության նախարարությունը իրավասու է և կարող է կարգուկանոն հաստատել բուսաբանական այգում:

մտահոգ քաղաքացիներ` խնդրում եմ գրանցվել այստեղ..->

http://www.bigfamily.am/eco/busab.php


hunisi 20-in varchapeti mot texi unecac handipman ardzanagrutyune.....

*

воскресенье, 29 июня 2008 г.

News::::::Նորություններ:::::::

Save Our Squirrels



Զանգահարեցի ավանի ոստիկանություն /620202/

-Ալյոոոոոոոո~
-Բարև Ձեզ, զանգահարել եմ, որ հայտնեմ այգու տարածքում զբաղվում են որսագողությամբ. ...
-Ովա?.......Որտեղ ես ապրում?
-Մասիվում,
-ինչ գործ ունես այգու հետ?
-հենց էնպես, մշտական հաճախորդներից եմ
-բա ինչ ես զանգել, այգու տնօրինությունը մեր համարը գիտի, կարողա ինքը թույլա տվել, որ պետք լիներ ինքը կզանգեր~~


ԳՈՌԱՑ ՆԱ~~~~~~~~


Գնացի Զեյթունի շուկա:::::::

-Բարև Ձեզ, սկյուռիկ վաճառողը չի եկել ?
-Ոչ, ինչու Ձեզ սկյուռիկ ա անհրաժեշտ?
-Այո, ուզում եմ պահել. Ինչ կարժենա,
-Թանկ հաճույքա, 20.000
-Իսկ օրինականա?
-Այսինքն?
-Դե, ինչքանովա թույլ տված որսալ?...
-Է, այ բալամ ջան, էս երկրում ինչնա օրինական, խի էս հարցնում, ուզում ես երկրից դուրս հանել?
-Չէ հենց էնպես....
-Լավ , բա որտեղից եք բերելու, ինչ սկյուռիկներ են տեղական ?
-Դե հա, կոմայգուց, բուսաբանականից~Բա տեղ ունես պահելու , հետաքրքվեց ՆԱ
-Մեծ վանդակներ կան, մեջն էլ օղակ էս դնում, որ ինքը պտտվի, դու էլ նայես հաճույք ստանաս
-Չէ, ես ուզում եմ բաց թողնել
-Հ?
-Դե այգի ունենք, ուզում եմ բազմացնել
-Ի, կգնա հարևանի մոտ...
-Թող գնա...Լավ...
Ցտեսություն~~~~~~

Ինչ պարզվեց.

Փաստորեն սկյուռիկներ որսում են կոմայգում, բուսաբանական այգում, երբեմն Ղարաբաղից են բերում:

Որսում են 17 տարեկանից մինչև....n տարիքի անձինք, որոնք ներխուժում են այգի հետևի մուտքից, օրը ցերեկով, և շարունակում են որսալ հենց աշխատողների աչքի առաջ:

Սկյուռ առևանգելը մեր հասարակության մեջ գնալով մեծ ճանաչում է ձեռք բերում:

"Օրենքով " խստիվ արգելված է,բայց կորել է ՕՐԵՆՔ ՊԱՀՊԱՆՈՂԸ

Խնդրվում է շուտափույթ քայլեր ձեռնարկել նախ գտնելու համար ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՈՒՅԻՆ,

Մեղադրվում է `

1. Երևանի Բուսաբանական Այգին /բավարար ֆինանսավորում չկա, ուստի էլ պահակներին չենք կարող լիարժեք վարձատրել` տարածքը պահպանելու համար, /

2. Ավանի ոստիկանությունը /Տնօրինությունը մեզ չի ահազանգել, մի խառնվեք , սա ձեր գործը չի/

3. Բնապահպան Նախարարությունը /պատրաստում ենք նամակ, խնդրում եմ գրանցվել այստեղ` http://www.bigfamily.am/eco/busab.php/

4. Գիտության ակադեմիան /քանի որ այգին գտնվում է նրանց հովանու ներքո:/

5. Հասարակ քաղաքացին, ցածր էկո գիտակցության, անտարբերության, սիրո բացակայության համար


STOP ANIMAL VANDALISMMMMMMMMMM

STOP KILLING ENVIRONMENT::::::

SAVE NATURE

пятница, 27 июня 2008 г.


Բարև!քանի որ , այսօր շատերը չգիտեն թե ինչ է ? Թեղուտը և ինչ է կատարվում այնտեղ , վաղը` հունիսի 28-ին, ժամը 6:30 հավաքվում ենք Սարյանի արձանի մոտ, որպեսզի տարբեր տեղեր փակցնենք Թեղուտի խնդիրը նկարագրող թերթիկներ:

Hi!Because lots of people arent informed about Teghut's problem we have to stick announcements on walls.Tommorow at 18:30 we need your help near Saryan's garden see you
\/\/\/\/\/\/\/\/\/\/\/\/\/\/\/\/\/\/\/\/\/\/\/\/\/\/\/\/\/\/


ՎՏԱՆԳԻ ՏԱԿ է ՍԵՐՈՒՆԴՆԵՐԻ ԱՊԱԳԱՆ ...


Հանքարդյունաբերությունը ՀՀ կառավարության կողմից հայտարարվել է գերակա ուղղություն, չնայած որ երկրում արդեն իսկ շահագործվում է ավելի քան 370 հանքավայր…Այսրոպեական տնտեսական զարգացման պատճառաբանությամբ և ընդամենը մի խումբ անձանց հարստացմանը նպաստող քաղաքականության արդյունքում հաջորդ սերունդները զրկվելու են բնական պաշարներից: Օգտակար հանածոների գիշատիչ շահագործմանը զուգահեռ ոչնչացվելու են անտառները, աղտոտվելու են գետերը, քայքայվելու են հողերը, ամայանալու են բնակավայրերը…


Մեր փոքրիկ երկիրը չի կարող միաժամանակ երաշխավորել և’ համատարած հանքահանություն ու թունավոր թափոնների պոչամբարներ, և’ մարդու կյանքի ու առողջության համար բարենպաստ պայմաններ: Արդյունահանումից գոյացած պոչամբարների թվով Հայաստանը ԱՊՀ երկրների մեջ առաջին տեղում է, իսկ դրանցում ծանր մետաղների բարձր խտությունները հանգեցնում են քաղցկեղի, չբերություն, մարմնական ու մտավոր թերզարգացած երեխաների ծնունդների:Այսօր զոհասեղանին են Թեղուտի անկրկնելի բնաշխարհը և Թեղուտ ու Շնող գյուղերը: Հերթը հասնում է Հանքավանի անտառներին, Սյունիքի կանաչով պատված լեռներին և այդ տարածքների բնակչությանը…


ՎՏԱՆԳՆ ԻՐԱԿԱՆ Է ՈՒ ԱՆԽՈՒՍԱՓԵԼԻ,եթե դու` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱՑԻ,քո վճռորոշ ձայնը չբարձրացնես հանցավոր գործունության դեմ:


? Ո±վ է վերականգնելու խաթարված շրջակա միջավայրը:

? Ո±վ է փոխհատուցելու մարդկանց առողջությանը հասցվող վնասները:

? Ո±վ է պատասխան տալու անհեռատեսության և անօրինականության համար:

Հանցագործությունները տեղի են ունենում մեր լուռ մասնակցությամբ:ԼՌՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՄԱՁԱՅՆՈՒԹՅՈՒՆ Է:


Թեղուտի պաշտպանության շարժում(093) 080485 ● teghut2008@gmail.com ● www.bigfamily.am/eco

четверг, 26 июня 2008 г.

SOS BUSABANAKAN AYGUC



Krkin ahazang.!!!!!!!





mi qani or araj busabanakan aygum ei, mi qani tarec mard {50,60} ev nranc tornike, ore cerekov, TIRI HRACANOV mi koxmic garejur ein @mpum, myus koxmic` kachaxakner ev agravner ein veracnum, isk tornike ayd arnoth diaknere havaqum er parki mech ` aynuhetev "tramabanakan" avartin hascnum:






Nranc motenale vochinch chpoxec, avelin nranq ein tern u tirakale~ ev yst nranc xosqeri irenc araqelutyunn e ANPETQ, PARAZIT trchunnerin veracnel :


~ S.ave O.ur S.quirrels ~

busabanakanum mard chkar ayd pahin, aysor noric gnaci, vor parzem, UM DIMEL AYD DEPQERUM, erb BUSABANAKAN AYGU pahakneric meke vat e lsum, myuse` vat tesnum..


Avelin, parzeci VOR SKYURIKNERINEL EN VORSUM ev tanum Zeytuni shuka 25.000 vacharum` u vatn giteq inche? vor mek amis sharunak mi mard galis e, ore cerekov, ev anum ayd vochragortsutyune` DA PATMUM EN ASHXATOGHNERE, voronq antarber ancnum en ev vochinch chen dzernarkum EKOCIDE kasecnelu hamar!!!!!!!!!


heto el asum enq inchu enq anapatanum, kanachazrkvum, hogezrkvum:

Mi poqr ban pordzeci parzel, imanal vor ayd depqerum hnaravor e zangel avani vostikannerin ev kanchel depqi vayr.


chnayats mardkanc antarberutyan depqum, djvar te na ga ev kasecni, usti koch em ANUM sireli bnapahpanner, MER MIAK AYGU`ANTARI, ECO HAMAKARGI PAHPANMAN gortsynthacnerum aktiv masnkacutyun cucaberel:

hachax aycelel aygi, pordzel nkarahanel katarvatse, axmuk bardzracnel, pordzel zeytuni shukayum motenal ayd mardun,nkarel, gtnel, brnel~AXR EDPES CHI KARELI VAY!!!
Ete kan aveli lav arajarkener xndrum em KISVEQ, ANMASN MI MNACEQ ...TRCHNASERNER, BNASERNER, MARDIKEV VERCHAPES INCH E ANUM BUSABANAKAN AYGUTNORINUTYUNE????????????

p.s.mek dajan ban evs, patmats ashxatoghneri ev tesnoghneri koxmic, gexecik trchuner en haytvel {i dep xosakcutyun ka vor Iraqi paterazmic migracia katarats lcvel en mer ayginere antarnere} , "dajannere" hrapurvelov ays trchunneri gexeckaquyn artaqinov HACIN SOSINDZ EN KPCNUM VOR GA KPCHI AYNUHETEV NUYN CHAKATAGIRE, NUYN CIKLE, DURS GANQ ANVERJ PTTVOGH MAHVAN OXAKIC

пятница, 20 июня 2008 г.

Հեռու Թեղուտի~~~ց....Հեռու Թեղուտի~~~ց....Հեռու Թեղուտի~~~ց....Հեռու Թեղուտի~~~ց....Հեռու Թեղուտի~~~ց....

Այսօր Թեղուտի պաշտպանության խմբի ներկայացուցիչները կհանդիպեն վարչապետի, էներգետիկայի, էկոնոմիկայի, բնապահպանության նախարարների հետ:
Նախաձեռնությունը վարչապետինն է` ի պատասխան Թեղուտի պաշտպանության խմբի կողմից հստակ դրված պահանջների….

  • վերանայել Թեղուտի պղնձամոլիբդենային հանքավայրի շահագործման վերաբերյալ ՀՀ կառավարության 2007թ. նոյեմբերի 1-ի N1278-Ն ու N1279-Ն որոշումները և դադարեցնել հանքավայրի տարածքում արդեն իսկ սկսված աշխատանքները` ելնելով ինչպես շրջակա միջավայրին ու մարդու առողջությանը հասցվելիք վնասների ծավալներից, այնպես էլ մոլիբդենի ու այլ հազվագյուտ մետաղների հանքավայրերի ռազմավարական նշանակությունից.
  • կասեցնել նոր հանքավայրերի հետազոտմանն ու արդյունահանմանն ուղղված բոլոր գործողությունները` մինչև կայուն զարգացման և ռացիոնալ ընդերքօգտագործման երկարաժամկետ ռազմավարության մշակումը, քննարկումն ու ընդունումը` հաշվի առնելով ինչպես ներկա, այնպես էլ ապագա սերունդների բարօրությունը:

четверг, 12 июня 2008 г.

КРЕСТЬЯНЕ СЕЛ ТЕХУТ И ШНОХ ПРИСОЕДИНЯЮТСЯ К ОБЩЕСТВЕННОМУ ДВИЖЕНИЮ ПРОТИВ ТЕХУТСКОГО ПРОЕКТА

12.06.08 ЭкоЛур.Инга Зарафян
КРЕСТЬЯНЕ СЕЛ ТЕХУТ И ШНОХ ПРИСОЕДИНЯЮТСЯ К ОБЩЕСТВЕННОМУ ДВИЖЕНИЮ ПРОТИВ ТЕХУТСКОГО ПРОЕКТА


К общественному движению против Техутского проекта присоединились жители сел Техут и Шнох. Они прибыли в Ереван для участия в акции протеста, состоявшейся 11 мая с.г. около Дома правительства, а затем переместившейся к зданию парламента.
Часть жителей возмущена тем, что компания «Валлекс Групп» скупает земли крестьян за копейки: «35-50 драмов за квадратный метр, разве это деньги? Мы живем за счет этой земли, а деньги, которые предлагает компания, зарабатываем за лето», - говорит одна из жительниц села Шнох. Молодежь села нашла общий язык с молодежным движением против Техутского проекта и говорит, что не хочет, чтобы отравлялись земля и вода.
С просьбой помочь решить их проблемы, жители сел обратились в правительство РА, но до сих пор не получили ответа.
Активисты общественного движения также распространили призыв бойкотировать российский банк ВТБ, который предоставил финансирование для реализации Техутского проекта в размере 275 млн. долларов. В частности, активисты призывают закрыть счета в банке и не совершать никаких операций через ВТБ, в том числе, и различные платежи.



12.06.08 ԷկոԼուր
Ինգա Զարաֆյան

ԹԵՂՈՒՏ ԵՎ ՇՆՈՂ ԳՅՈՒՂԵՐԻ ԲՆԱԿԻՉՆԵՐԸ ՄԻԱՆՈՒՄ ԵՆ ԹԵՂՈՒՏԻ ԾՐԱԳՐԻ ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ՇԱՐԺՄԱՆԸ

Թեղուտ եվ Շնող գյուղերի բնակիչները միացան Թեղուտի ծրագրի դեմ ուղղված հասարակական շարժմանը: Նրանք Երևան էին եկել մասնակցելու հունիսի 11-ին ՀՀ կառավարության շենքի առջև անցկացվող բողոքի ակցիային, որը հետո շարունակվեց ՀՀ Ազգային ժողովի շենքի մոտ: Գյուղացիները վրդովված են, որ ՙՎալլեքս Գրուպ՚ ընկերությունը չնչին գումարներով է գնում իրենց հողերը: ՙ35-50 դրամ քառակուսի մետրի համար, մի՞թե դա փող է: Մենք ապրում ենք այդ հողի հաշվին, իսկ ընկերության կողմից առաջարկված այդ գումարը աշխատում ենք մի ամառվա ընթացքում՚,- ասում է տարեց գյուղացին:
Գյուղական երիտասարդությունը միացել է Թեղուտի ծրագրի դեմ ուղղված երիտասարդական շարժմանը եվ ասում է, որ չի ուզում՝ թունավորվեն իրենց հողն ու ջուրը:
Իրենց աջակցելու խնդրանքով գյուղացիները դիմեցին ՀՀ կառավարությանը, բայց մինչ այժմ պատասխան չեն ստացել:
Հասարակական շարժման ակտիվիստները նաև տարածել են կոչ՝ բոյկոտելու ՙВТБ՚ ռուսաստանյան բանկի գործունեությունը, որը ֆինանսավորում է Թեղուտի ծրագիրը 275 մլն դոլլարի չափով: Մասնավորապես, ակտիվիստները կոչ են անում փակել բանկային հաշիվները եվ ՙВТБ՚ բանկի միջոցով չկատարել ոչ մի գործարք, այդ թվում՝ կոմունալ վճարներ:

12.06.08 EcoLur
Inga Zarayan
THE INHABITANTS OF TEGHUT AND SHNOGH VILLAGES JOINED THE SOCIAL MOVEMENT AGAINST TEGHUT PROJECT


The inhabitants of Teghut and Shnogh villages joined the social movement against Teghut Project. They came Yerevan on the11-th of June to participate in the protest action at the Government House RA, continuation of which later took place at the Parliament RA.
The farmers are worried about the very low prices, that “Vallex Group” Company pays for their lands. “35-50 drams for square meter, is it money? We live at the expense of these lands, and the money offered by the Company are earned during the summer”, says an old farmer.
The young farmers have joined the Youth movement against Teghut Project and say, that they don’t want the lands and water to be poisoned.
The farmers applied to the Government RA for help, but they haven’t got any answer yet.
The activists have also spread an appeal to boycott the activity of Russian “VTB” bank, which has given nearly 275 million dollars for the realization of Teghut Project. Particularly, the activists want people to close their accounts of that bank and not to pay municipal payments in “VTB”.

вторник, 10 июня 2008 г.

SHTAPPPPPPPPPPPPPPPP::::::

Հունիսի 11 ժամը 13:00-ին կառավարության շենքի դիմաց գալու են ԹԵՂՈՒՏՑԻՆԵՐԸ , որպիսզի իրենց բողոքի ձայնը բարձրացնեն ընդդեմ Թեղուտի հանքի շահագործման:

Օգնենք նրանց` ԹՈՒՅԼ ՉՏԱՆՔ որ նրանց ձայնը լռեցվի և դրա հետ մեկտեղ ոչնչացվի մեր անտառները, գետերը..և մեր հայրենիքը:

понедельник, 2 июня 2008 г.

SHRJAKA MIJAVAYRI PASHTPANUTYAN OR


ԲՈԼՈՐԻՆ, ԲՈԼՈՐԻՆ, ԲՈԼՈՐԻՆ

Հունիսի 5-ը շրջակա միջավայրի միջազգային օրն է:
Մենք կուզենայինք տոնել այս օրը ցուցահանդեսներով, ‎‎երաժշտությամբ, երգով ու պարով ….

Սակայն, քանի դեռ
ոչնչացվում են Թեղուտի անտառները,.............,

......... ճահճացվում է Սևանա լիճը,

.... հոշոտվում են ընդերքի ռեսուրսները, ,,,,

վերացվում է բացառիկ բուսական ու կենդանական աշխարհը և ...................

անապատացվում մեր մայրաքաղաք Երևանը
!!!

ՄԵԶ ՎԻՃԱԿՎԱԾ Է ՊԱՅՔԱՐԵԼ …

Հայաստանի բնությունը վտանգված է …Դրա հետ մեկտեղ վտանգված է մեր երկրի ու սերունդների ապագան …

Ս.թ. հունիսի 5-ին կկայանա երթ հանուն Հայաստանում շրջակա միջավայրի պաշտպանության:

Երթը կսկսվի ժամը 17:00-ին Մ.Սարյանի արձանի մոտից: Երթուղին կանցնի Մաշտոցի, Գ.Լուսավորչի, Իտալական, Վ.Սարգսյան, Նալբանդյան, Արամի, Խանջյան, Թումանյան, Աբովյան, Սայաթ-Նովայի ու Տերյան փողոցներով և կավարտվի Հյուսիսային պողոտայում:

ՄԻԱՑԵ'Ք ՄԵԶ

Հանցագործությունները տեղի են ունենում մեր լուռ մասնակցությամբ:Lռությունը համաձայնություն է:ԻՍԿ ՄԵՆՔ ԲՈԼՈՐՍ ՆՈՒՅՆ ՆԱՎԱԿՈՒՄ ԵՆՔ …_______________________________
Թեղուտի պաշտպանության շարժում
teghut2008@gmail.com, 093080485
bigfamily.am/eco

Սովորենք Հեքիաթներից~~

Հեքիաթ անտառի, հրեշների ու բնության հաղթանակի մասին

Կար-չկար, մի անտառ կար, անունը` Թեղուտ: Էս Թեղուտը աշխարհի ամենասիրուն, ամենախաղաղ ու բարի անտառն էր: Էս անտառը շատ-շատ տարբեր բնակիչներ ուներ. հա´մ բարձր ու մեծ ծառեր կային, հա´մ փոքրիկ, գունավոր թուփիկներ, հա´մ պայծառ ու ժպտուն ծաղիկներ: Եվ երբ նրանցից մեկին ինչ-որ բան էր հարկավոր լինում, բոլորով հավաքվում ու օգնում էին, եթե փոքրիկ թուփիկները ներքևում շոգում էին, մեծ ծառերը օրորովում ու հով էին անում նրանց համար: Երբ բարձր ծառերը, որոնց կատարները արևին էին հասնում, ծարավում էին, գետակների ափերին աճած թուփիկ

ները նրանց համար ջուր էին բերում: Էսպես համերաշխ ու ուրախ ապրում էին ծառերը, նրանց կողքին էլ` սիրուն-սիրուն կենդանիներն ու թռչունները: Թե նայեիր, մի կողմում կտեսնեիր վազվզող նազուկ եղնիկներին, մյուս կողմում` միմյանց հետ խաղ անող փոքրիկ փափլիկ նապաստակներին: Երկնքում էլ` արևի ու ծառերի միջև գեղեցիկ ու բազմերանգ հավքեր էին ճախրում: Ամեն երեկո Թեղուտի էս համերաշխ անտառը համերգ էր տալիս. Նախ ծառերն էին քամուց շարժվում ու սկսում իրենց երգը: Հետո կենդանիներն էին հավաքվում բացատներում, ձայնակցում նրանց ու պարում, սարից իջնող գետակներն էլ կարկաչում էին ու իրենց երգը բերում, թռչուններն էլ ձայն էին տալիս երկնքից ու տարածվում էր անտառի երգը սարեր-ձորե~ր, բոլոր-բոլորն էին լսում ու հիանում: Էսպես` սար ու քար, թուփ ու ծառ, ծաղիկ, գետ, կենդանի միասին երգում էին ու ուրախանում, էսպես ճանապարհ դնում արևն ու դիմավորում լուսինը: Էնքան գեղեցիկ էին երգում ու էնքան բարի, որ Հայաստանի տարբեր ծայրերից մարդիկ երկա~ր շարքերով, մեծ խմբերով գալիս էին` ականջ դնելու անտառին ու էդպես զմայլված մնում էին մինչև առավոտ:
Մի օր էլ սև ամպեր են հավաքվում Թեղուտի անտառի վրա, կայծակ է զարկում, ու լուր է հասնում,
թե հարևան սարերից մեծ հրեշներ են գալիս` ավերելու անտառը: Իրար են խառնվում ծառ ու կենդանի, հատկապես երբ նրանց են հասնում պատմությունները, թե ինչպես են էդ հրեշները, մինչև հարևան
սարերը հասնելը, ուրիշ շատ սիրուն անտառները ավերել ու վերացրել... թռչունները թաքնվում են ծառերի փչակներում ու վախից էլ ձայն չեն հանում, բոլոր հսկա ծառերը խոնարհում են գլուխներն ու սպասում, թե երբ վրա կհասնեն հրեշները: Մարդիկ էլ, նկատելով, որ չի լսվում անտառի երգը, իմանում են վտանգի մասին ու, փոխանակ անտառին օգնելու, իրենք էլ վախենում են ու փակվում իրենց կացարաններում: Անտառում միայն մեծ կաղնին է անվախ կանգնած մնում ու հպարտ արծիվն է ճախրում` անտեսելով անձրևն ու ամպրոպը: Էս երկուսը` ծառերի ու թռչունների անվախ արքաները, վերից նայում են ու տեսնում սարերի ետևից հրեշների բարձրացրած փոշու ամպերը, կնշանակի` նրանք արդեն մոտ են: Ու խորհուրդ են անում կաղնին ու արծիվը ու որոշում ոչ մի դեպքում չհանձնվել, այլ կռիվ տալ հրեշների դեմ` մինչև վերջին ծառն ու թուփը: Արքաները երկար խոսքով դիմում են իրենց հպատակներին, կաղնին ծառերին է ոգշնչում, արծիվը դուրս բերում փչակներից ու հորդորում չվախենալ: Ոտքի է կանգնում ողջ անտառը, նորից ձայն-ձայնի են տալիս ու հերոսական երգեր երգելով` պատրաստվում կռվին: Հսկա ծառերը խիտ շարքով պարիսպի պես կանգնում են անտառի մուտքի մոտ, թռչուններն ու արագավազ եղնիկները լուր են տանում հարևան անտառներին, թե` հե~յ, եկե~ք, Թեղուտն են կոտորում, օգնե~ք, հրեշները ամենաբարի անտառի վրա են ձեռք բարձրացնու~մ... Ու ողջ Հայաստանի ծառերն ու կենդանիները, գետերն ու լճերը` ողջ բնությունը ոտքի է կանգնում ու ելնում հրեշների դեմ:Մինչ հրեշները վերջին սարերն ու ձորերը կանցնեին, հսկա կաղնին կանգնում է անտառի ու օգնության եկածների հզոր բանակի առջևում ու ձայն տալիս. «Հե~յ, հրեշիկնե~ր, հապա կանգ առեք ու մեզ նայեք: Մի տեսե´ք մեզ... չե՞ք վախենում»: Հրեշները, երկար վազելուց հետո, կանգ են առնում ու նայում առաջ... մեկ էլ ի~նչ, տեսնում են` ի~նչ Թեղուտ. սարե~ր-ձորե~ր ոտքի կանգնած, ծառերն ու կենդանիները գլուխները հպարտ վեր ձգած իրենց են սպասում: Ահը հրեշների սիրտն է ընկնում, նայում են ու իրենց դեմ դուրս եկած բնության ծայրը չեն տեսնում. «Դե ի՞նչ,- շարունակում է ձայն տալ կաղնին,- հրեշիկնե´ր, չլինի՞ կարծում էիք, թե պիտի լռենք ու ենթարկվենք ձեզ... դե հիմա տեսնու՞մ եք, թե ինչ ուժեղ ու միասնական է Հայաստանի բնությունը: Դե շու´տ փախեք ձեր եկած ճանապարհով, քանի մենք չենք կոտորել ձեզ...դե... փը´շտ»,
էս խոսքի հետ էլ որ մոտակա սարի ետևից բարձր ճիչով դուրս է գալիս հսկա արծիվն ու ծանր թեևերը թափահարում հրեշների վրա, սրանք հո լրիվ վախենում են: Իրեն հերոս հռչակած հրեշիկը գլուխն առնում է ափերի մեջ ու առանց ետ նայելու թողնում-փախչում` ինքն էլ չիմանալով, թե ուր... մյուս հրեշիկներն էլ տեղում քարացած են մնում, ծնկների վրա են ընկնում ու լացուկոծով ներում հայցում բնությունից. «Վա~յ, անտառի մե~ծ արքա, ների~ր մեզ, խնդրու~մ ենք, մի~ սպանեք մեզ...»: Իմաստուն կաղնին էսպես է պատասխանում նրանց
. «Բնությունը երբեք ոչ մեկին չի կարող վնաս տալ, էնպես որ կորե´ք այստեղից, բայց իմացա´ծ եղեք, որ թե ձեր հրեշներից մեկն ու մեկը էլի փորձի մեզ վախեցնել ու մեր Հայաստանի ծառ ու ծաղկի, կենդանու կամ թռչունի վրա ձեռք բարձրացնել, էլի էսպես բոլորով հավաքվելու ենք ու տեր ենք կանգնելու մեր կյանքին ու գլխին: Դուք տեսաք, գնացեք մնացած ձեր պես անխելք ու չար հրեշիկներին տեղյակ պահեք, թե ինչքան անվախ ու հզոր է Հայաստանի բնությունը... փը´շտ»:
Էս հրեշիկներն էլ հազար ու մի անգամ գլուխ են տալիս իմաստուն կաղնուն, փախչում-գնում իրենց երկրներն ու պատմում էս պատմությունը Թեղուտի անտառի բնակիչների իմաստության ու Հայաստանի բնության անվախության ու հզորության մասին: Երբ սրանք էսպես վախեցած փախչում են, անտառը ուրախությունից պարում է ու ալեկոծվում: Այդ երեկո ողջ Հայաստանի բնությունը, Թեղուտի անտառի հետ, ցնծում է, բոլոր կենդանիներն ու բույսերը երգում են ու նշում իրենց հաղթանակը: Մարդիկ էլ, լսելով անտառի կողմից եկող ցնծագին բացականչությունները, դուրս են գալիս իրենց թաքստոցներից ու տեսնում երգող-պարող անտառը: ՈՒ ամաչում են մարդիկ, որ իրենք վախեցել էին թշնամուց, իսկ բնությունը ոտքի էր կանգնել ու հաղթել հրեշներին: Բայց բարի անտառը մարդկանց էլ է կանչում` մասնակցելու իր մեծ ուրախությանը: Ու էդպես յոթ օր, յոթ գիշեր մարդ ու բնություն միասին նշում են չար հրեշների հանդեպ տարած հաղթանակը:

Երկնքից երեք խնձոր է ընկնում` մեկը լսողին, մյուսը պատմողին, երրորդն էլ` էն մարդուն, ով էս հեքիաթը լսելուց հետո էլ չի վախենա հրեշիկներից ու կելնի, կկանգնի Թեղուտի անտառի կողքին, որ պաշտպանի նորանոր վտանգներից:



Մարդկանց մեջ ապրող` հեքիաթից պոկված Փերի Սեդա~

НАНОПРОЦЕНТЫ ТЕХУТСКОГО ПРОЕКТА



27 мая с.г. на заседании Союза зеленых Армении острая дискуссия вокруг проекта разработки медномолибденового месторождения в Техуте была прервана неожиданным сообщением. “Мы проиграли Техут!!!” – кричала по мобильнику знакомая журналистка, - “в Доме правительства российский ВТБ подписывает договор о выделении кредита на сумму более 275 млн долларов компании «Валлекс Групп» для Техутского проекта, если выделены деньги, то все кончено...”.
Понять, что решающую роль в Техутском проекте сыграет договор о финансировании, следовало давно. Однако, общественное движение “SOS Техут” выдвигало обвинения компании, министерству охраны природы, правительству,
но при этом не заметило одну из главных заинтересованных сторон, и, как выяснилось, зря.
Еще в начале 2006 г. стало известно, что компания «Валлекс Групп» пытается получить кредит от Европейского банка реконструкции и развития на Техутский проект. В свое время ЕБРР уже выделил компании 3 млн долларов для краткосрочной модернизации производства Алавердинского медеплавильного комбината в целях снижения выбросов.
Интерес ЕБРР к сфере горнодобывающей промышленности проявился также в выделении 25 млн. долларов компании «Дино Голд Майнинг» для модернизации и расширения производства Капанского полиметаллического месторождения и Капанского горнообогатительного комбината. Банк не смутило то обстоятельство, что комбинат регулярно сливал ядовитые отходы на территории близлежащих сел: в деревне Сюник погиб скот и отравились дети. Ответственность за происходящее несла компания, а не ее партнер - банк.
Однако, компания “Валлекс Групп” от ЕБРР ожидаемого кредита не получила.
Для того, чтобы убедить всех в надежности проекта, компании понадобились определенные усилия. Не случайно, козырными картами «Валлекс Групп» были положительное заключение государственной природоохранной экспертизы и проведенные общественные слушания. При этом ни компанию, ни власти не смутил тот факт, что общественность не просто высказалась “против” Техута. За два с половиной года общественное движение все более приобретало политические очертания, стало массовым и присоединило к себе правозащитные организации, парламентскую оппозицию и радикально настроенную молодежь.
Кстати, заслуга в формировании нового “зеленого” политического движения принадлежит экс-министру охраны природы Вардану Айвазяну, который неоднократно заявлял, что Техутский проект является результатом “политического решения”.
Не секрет, что политические решения увеличивают инвестиционные риски, особенно в случае нестабильной политической ситуации. Риски проекта решил разделить новый инвестиционный партнер, один из основных игроков армянского финансового рынка – российский Внешторгбанк. Попытаемся разобраться, на что рассчитывал инвестор.
Сначала об ущербах.
Вода. Кандидат технических наук Алексей Таривердян (“Айджрнахагиц”), приглашенный Государственной природоохранной экспертизой Министерства охраны природы РА в качестве независимого эксперта по Техутскому проекту, считает, что не были проведены подробные исследования по состоянию карьерных вод, и грунтовых вод на территории Харадзорского ущелья, предназначенного для хвостохранилища. Опасность заключается в том, что в случае интенсивных осадков карьер переполнится и карьерные воды с примесями металлов могут вылиться в реку Шнох. Что же касается Харатазорского хвостохранилища, то по проектной емкости оно должно быть самым большим в Армении (180-200 млн. кубометров), после Арцваникского. Предполагается, что хвостохранилище будет иметь закрытый цикл. Однако, до того, как накачанная в хвостохранилище пульпа дойдет до очистительных колодцев, она будет скапливаться и просачиваться через грунт. По мнению Таривердяна, следует обязательно провести исследования, на какой глубине залегают грунтовые воды и будут ли на них влиять хвосты, представляющие собой смесь тяжелых металлов. «Я задавал этот вопрос проектировщикам, но получил ответ, что это будет учтено на втором этапе проектирования» - сказал Таривердян.
По оценке доктора экономических.наук Татула Манасеряна, в результате реализации Техутской программы будут безвозвратно уничтожены три реки со всей флорой и фауной. Цена ущерба равна рыночной стоимости содержащейся в ней рыбы - 175 тыс.драмов за реку. «Я готов отдать свою скромную зарплату и купить пять рек, чтобы подарить их Армении», - сказал Татул Манасерян.
Экс-губернатор Лорийского марза Хенрик Кочинян на общественных слушаниях в Ванадзоре высказал опасение, что два села – Шнох и Техут, останутся без воды.
Если нарушится водоснабжение региона, сельскохозяйственные угодья будут отравлены тяжелыми металлами, трансграничная река Дебет получит подарок в виде токсичных примесей, если начнется экологическая миграция, то только по воде ущерб будет исчисляться миллионными цифрами. Это обстоятельство в проекте никак не отражено.
Лес. В 2006 г. было заявлено, что в Техуте будет вырублено около 700 га леса. После общественного протеста эта цифра сократилась почти вдвое, до 357 га. При этом параметры строительства конкретных объектов – карьера, фабрики, хвостохранилища и пр., не подверглись каким-либо изменениям.
Если внимательно посмотреть правительственное решение за номером 1278 от 1 ноября 2007 г. по изменению категории земель в Техутском проекте, то станет ясно, что компания лукавила и размыла цифры по разным пунктам и категориям. Например, отдельно рассматриваются лесопокрытые территории и территории, занятые кустарниками, хотя понятно, что и то, и другое является лесом. Кстати, «Армлес», который должен был участвовать в проведении экспертизы никаких исследований не проводил, и соответствующего заключения не давал.
Биоразнообразие. Известно, что в Техутском лесу обитают 10 видов рептилий, 29 видов чешуйчатых, 59 видов птиц, 55 видов млекопитающих, 191 вид растений. В проекте говорится об ущербе биоразнообразию, но не о возмещении ущерба. Компании было предложено создать вокруг Техута особо охраняемую территорию, но предложение было игнорировано.
Почва. Отравленная тяжелыми металлами почва – непременная составляющая всех горнодобывающих предприятий. Но в Техуте к этому добавляются несколько немаловажных рисков. Техутский лес- горный, и имеет защитную функцию. Вырубка леса может привести к оползням, характерным для этого региона. Риски связаны также с тем, что район Техутского проекта – не пустынный, а густо населенный, он является сельскохозяйственной и туристической зоной. Если начнется оползневый процесс, и со склон гор начнет сползать отравленная почва, то кто возместит ущерб местному населению, и государству? В проекте об этом ни слова.
Местное население. Население сел Техут и Шнох относится к проекту неоднозначно. Те, кто победнее и не получает от земли доход, продали свои участки компании за копейки. Они надеются получить работу хотя бы в качестве чернорабочих. Те, кто имеет доход от сельского хозяйства, оценивают свои земли намного дороже, чем предлагает им компания и жалуются на давление. Например, говорят, что с подачи компании, им не дают техники, отключают воду. «Если крестьянин не получит доход с земли несколько лет подряд, то конечно, он вынужден продать эту землю за гроши» - говорит один из фермеров.
В проекте также не затрагивается один из важнейших вопросов – здоровье людей, которые подвергаются риску из-за возможного загрязнения вод, почв, воздуха, сельскохозяйственной продукции. Компании, однако, следовало предусмотреть и затраты на такого типа нужды местного населения.
Это об ущербах. Теперь, о прибылях.
Вопросы без ответов. Попытаемся понять, сколько на самом деле стоит Техут. На конференции по Техуту 13 мая с.г доктор геолого-минералогических наук Грачья Авакян указал на то, что в медномолибденовой руде содержатся редкие и рассеяные металлы, такие как рений, теллур, селен, висмут и др. Так, например, потребность в рении испытывает космическая и военная промышленность. «Если учесть, что в мире добывается всего 35-40 тонн рения, а потребности возрастают, то трудно представить, что покупатели техутского сырья выбросят на свалку рений и другие редкие элементы, стоимость которых в тысячи раз более, чем стоимость меди» - отметил Г.Авагян.
Может ли компания не знать, какой в действительности комплекс она вывозит в качестве сырья и продает под видом меди, или, в крайнем случае, меди и молибдена.
Популярное слово “нанотехнология” означает операцию с величинами порядка нанометра, т.е. одной миллиардной доли метра. Это определение вполне применимо к Техутскому проекту, где ожидаемые поступления в бюджет можно назвать “нанопроцентами”, которые партнеры по проекту намерены выплачивать нашему государству, а все остальное – взять себе. Задача в том, чтобы избавиться от модной приставки “нано” и представить плюсы и минусы проекта так, как они есть. Возможно, тогда, Техут ожидают лучшие времена.
Инга Зарафян