Էկզոտիկ խրտվիլակների ցուցահանդես

http://www.youtube.com/watch?v=vp5c_Tr5gxI

Այն ինչին ականատես եղա, դուրս էր մարդ-բնություն ՆԵՐԴԱՇՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆԻՑ.Այս դժբախտ կենդանիները դարձել են մարդու համար զվարճանքի, խրախճանքի աղբյուր, գումար ներդնելու լավ միջոց:

Մարդիկ, դադարե'ք օգտագործել ուրիշ էակների կյանքը, ազատությունը:
Մի' հաճախեք նման զվարճատեղի-բանտանոցներ, որտեղ կենդանին կորցնում է իր կենդանությունը և վերածվում մի խեղճ ու կրակ, անկենդան ԽՐՏՎԻԼԱԿԻ.

Ու հիմա այնտեղ մենակության, ստրկության , դաժանության մեջ հանգչում են մեր սկյուռիկները, նապաստակները, օձերն ու թռչունները, կոկորդիլոսը իր նեղ ու կեղտոտ լոգարանում, իրենք կորցրել են երբեմնի նրանց պարգևած Կյանքն ու Ազատությունը:

Կատարենք մեր ներդրումը:

Դադարենք այցելել նման հաստատություններ և զվարճանալ մեր այդքան սիրելի բարեկամների ողբերգությամբ~

POISONING YOUR PROFIT

Ov ?

- Eco dar bnapahpanakan HK-n

Erb? 27.02 18:30

Vortegh ?

- Tiknikayin tatronum

Inch e anum?

– Kazmakerpum e

Inch ?

– “HAKATUYN “ Rock hamerg

DOGMA

OAKSENHAM

THE BEAUTIFIED PROJECT

VORDAN KARMIR

~Nvirvats Hayreni bnutyan pahpanutyane~

Inch e mez spasvum?


- Eco Tatuner, zambyughov MRGER, HYUTER ev ayn amene inche aravelaguyns mot e bnutyane!

Xndranq:

Nerkanere togh irenc handzerdzanqov patkeren bnutyan tarerqnere` Xot, od, Titer, Hogh, ov inch cankana!!! Xraxuseli en dzer var patkeracnumnere !!!

Togh rocke lini Kyanqi, Erandi
Avirman dem payqari,
Gegheciki pahpanmann nvirvats TARERQ!

Tomseri voxch hasuyte ktrvi Teghuti tntesutyan alternativayin zargacmane!!

Ուրիշ ճանապարհ չկա. ներսից է լինելու հաստատ փրկությունը, որովհետև ներսից ենք փչացած

Մտածմունքներ կան, որ սաստիկ ծանր են, բայց դուք դատապարտված եք մտածելու, չեք կարող փախչել նրանցից։ Նրանք է՛ն ծանր հիվանդությունների նման են, երբ դուք գիտեք, որ ձեր մարմնի մեջ կրում եք քաղցկեղի խոցը, բարակացավի բացիլները կամ ժանտախտի թույնը։ Չեք կարող անց կենալ ու արհամարհել, կամ նրանք պետք է ձեզ հաղթահարեն ու սպանեն, կամ դուք պետք է մարդկային հանճարի տված ամեն միջոցներով վեր կենաք ցավերի դեմ ու ազատվեք, առողջանաք. ի հարկե, եթե էնքան արիություն ու հասկացողություն ունիք։ Էն մարդիկ, որ երկար ու լուրջ զբաղվել են մեր ժողովրդով, մեր մարդով, միշտ եկել են մի ծանր եզրակացության, թե շատ չարություն կա մեր հոգում։ Էսպես են ասում նրանք և ասում են խորը ցավով, ինչ ցավով որ կարելի էր ասել, թե բարակացավի բացիլներ կան իմ կրծքում։ Բայց քիչ են էս տեսակ ազնիվ ու քաջ մարդիկը։ Մեծ մասամբ ախտի գոյությունը ընդունելով հանդերձ, իրենց առողջ են համարում ու միշտ ուրիշներին են հռչակում հիվանդ։ Ամեն մինը ինքը չար չի, կեղծավոր չի, հայհոյող չի, ստախոս չի, թայֆայական չի, էդ ամենը իրենից դուրս ուրիշներն են։ Բայց, իհարկե, սրանց չպետք է հավատալ, ոչ էլ ականջ դնել։ Ճշմարիտը էն է, որ մեր ամբողջությունը տառապում է մի ծանր ու խոր բարոյական հիվանդություններով։ Նայեցե՛ք։ Գյուղացի ռանճպար մարդիկ են, հարևան, միասին մեծացած, իրար հետ օխտը բեռը աղ ու հաց կերած, բայց եթե մեկի արտը լավ է գալի կամ անասունը բազմանում՝ մյուսը նախանձից հիվանդանում կամ ինչպես իրենք են ասում՝ «արնով է ընկնում»։ Վաճառականներ են, առուտուր են անում, թեկուզ մրցակիցներ էլ չեն, բայց մեկը մյուսի հաջողությունը լսելիս քունը կորցնում է ու էնքան էլ իր գործի վրա չի մտածում, որքան նրա հաջողության վրա է դարդ անում, ու տեղն ընկած տեղը ոչինչ չի խնայիլ նրա գործին վնասելու։ Հոգևորական է. ինչքան վարձ ու պատիվ կուզեք տվեք — միշտ դժգոհ է, բողոքում է, գանգատվում է անարդարությունից, և գիտե՞ք էդ անարդարությունը որն է, որ իր ընկերն էլ է նույնը ստանում կամ նա էլ է կարողանում ապրել։ Քաղաքացի թե գյուղացի՝ երկուսը վեճ ունեն իրար հետ։ Ոչ մի դատաստանում չի վերջանում նրանց վեճը, տևում է երկար տարիներ և հաճախ իրենց ամբողջ կյանքն ու կայքը դնում են էդ վեճի վրա, մինչև կարողանում է մեկը մյուսին խեղդել, գետնին հավասարել կամ հենց երկուսն էլ փչանում են։ Մամուլ կա։ Տասնյակ տարիներով ու անհամար դեպքերով փորձված է, է՛լ հայհոյանք, է՛լ զրպարտություն, է՛լ ափաշկարա սուտ, է՛լ չարախոսություն, կեղծավորություն։ Նեղ թայֆականություն հո ոչ մի գյուղում գուցե էնքան անվայել կերպարանք չի առել, որքան սրա մեջ։ Մի հայտնի հրապարակախոս պատմում էր, թե պարզ խոսում էին մեր խմբագրատանը, թե էս կամ էն գրողին, ինչքան էլ լավ գրվածք հրատարակի, միշտ պետք է զարկել, ծաղրել կամ լռել, մի խոսքով ամեն կերպ աշխատել սպանել, միայն նրա համար, որ մեզ հետ չի, մեր թայֆիցը չի։ Էդպես էլ մտեք ազգային, հասարակական, գրական գործիչների մեջ։ Մեկը մյուսի հռչակն ու հաջողությունը տանել չի կարողանում։ Հիմի եկեք ուսուցիչներին տեսեք։ Դասերից ավելի շատ է՛ն աշխատանքի վրա են, որ իրար ոտի տակ փորեն, և շարունակ մի որևէ չնչին դեպք, որ կարելի էր ընկերական շրջանում հեշտ վերջացնել, ազգային հարց դարձրած, տարիներով ձգտում են պաշտոնական ճանապարհով, դատարանով ու մամուլի էջերում մեկը մյուսին անվանարկել, հալածել ասպարեզից ու սպանել բարոյապես… ո՛չ մի մեղմություն, ո՛չ մի ներողամտություն, ո՛չ մի սահման չարությանը։ Ինչո՞ւ է էսպես։ Պարզ հասկանալու համար երևույթի վրա պետք է նայել բնության ու պատմության օրենքների բարձրությունից, էն լայն, խաղաղ ու խոր հայացքով, որ նրանք միայն կարող են տալ։ Ուրիշ ընղհանուր հանգամանքների հետ զարհուրելի ծնող է եղել մեզ համար մեր պատմությունը։ Նա երկար դարերով մեզ դրել է բարբարոս ժողովուրդների ոտների տակ։ Իսկ ամեն կենդանի գոյություն, որ ոտնատակ է ընկնում, եթե չի մեռնում, այլանդակվում է, դառնանում ու փչանում։ Էսպես է բնության օրենքը։ Էն հասարակ վարունկի թուփն ինչ է. հայտնի է, որ եթե նա էլ ոտի տակ է ընկնում՝ էլ նրա պտուղը չի ուտվում, էնքան է դառնանում։ Նրա համար էլ ձեզ թույլ չեն տալ, որ նրա թուփը ոտի տակով անեք։ Էնպես դառնանում ու դաժանանում է և մարդը, նրա հոգին, սիրտը, միտքը, ու ներքին դառնությունը դուրս է տալի, հայտնվում է և՛ աչքերում, և՛ դեմքին, և՛ խոսքերում, և՛ գործերում, ամեն տեղ, ամեն ասպարեզում, ու ամբողջ կյանքը դարձնում է դառն ու դաժան։ Եվ էս տեսակ կյանքը կունենա, այո՛, շատ բան, և՛ «հառաջադիմություն», և՛ «կուլտուրա», և՛ «մամուլ», և՛ «գրականություն», և՛ «դպրոց», և՛ «բարեգործություն», բայց էդ բոլորը ներսից ճիճվի կերած պտուղի նման են, և տառապում են հիմնական պակասություններով, մի ընդհանուր ցավով, որի ճարը դրսից անել չի կարելի։ Էդ տեսակ կյանքը կտա և տաղանդավոր մարդիկ, սակայն նրանք էլ կլինեն դառն ու դաժան։ Բայց նա չի կարող ծնել ազնիվ մարդիկ, բարի սրտեր ու բարձր ոգիներ, հենց է՛ն, ինչը որ դարձնում է մի կյանք գեղեցիկ ու հրապուրիչ և մի ժողովուրդ թանկ ու համակրելի։ Արդ՝ եթե մենք ունենք ազգային իմաստություն, հոգու արիություն և առողջ բնազդներ, անկարելի է աչքներս փակենք մեր էս ծանր հիվանդության առաջ և չզգանք, որ մեր հոգին շատ է դառնացած, մեր ներքին մարդը շատ է փչացած, և դրա դեմ կռվելու, առողջանալու առաջին պայմանը էն է, որ մենք և՛ մեր սրտերում, և՛ աշխարհքի առաջ անկեղծ խոստովանենք ու ճանաչենք մեր դժբախտությունը։ Ապա թե էդ փրկարար գիտակցությանը կհետևեն ինքնակատարելագործության բարձր ցանկությունն ու ազնիվ գործը։

Ուրիշ ճանապարհ չկա. ներսից է լինելու հաստատ փրկությունը, որովհետև ներսից ենք փչացած։


ԴԱՌՆԱՑԱԾ ԺՈՂՈՎՈԻՐԴ


Հովհաննես Թումանյան 1910 թ.

Каджурахо - гимн жизни

В древних густых джунглях центральной Индии в доисторические времена возникла удивительная цивилизация Каджурахо. Ее создали легендарные могучие войны Раджпуты из династии Чанделла, потомки героев знаменитого индийского эпоса Махабхараты, обладавшие многими мистическими знаниями. История Каджурахо овеяна тайной.
И вот я еду в это удивительное и незнакомое для меня место.
Стандартная реклама сообщает туристам, что там, на стенах древних храмов они увидят красивые эротические скульптуры в стиле тантризма, множество изваяний богов и богинь и что все это как-то связано с камасутрой.

http://cw.ru/times/articles/84912

Но мой многолетний опыт изучения религий, культуры и истории этой страны научил меня не верить на слово турфирмам. Я научился все рассматривать сам, не спеша, без подсказок, и, стараясь проникнуть глубже в суть вещей, доходить почти до медитативного созерцания. И иногда таким способом мне удавалось находить немало интересного, не упомянутого в путеводителях.

И вот я брожу между храмов Каджурахо. Увиденное поражает. Искусство Каджурахо оказалось выше всего обещанного и разрекламированного. Я увидел гораздо больше, чем ожидал. Я ощутил, что очень многое еще не сказано об этой культуре, и мне захотелось узнать о ней побольше.

В Каджурахо царила атмосфера древности, покоя и тайны... Несомненно, это рай для туристов, не случайно их здесь всегда так много.

Долго-долго я сидел в то ясное утро на ступеньках храма Лакшмана и просто наблюдал за жизнью вокруг, ожидая, пока события пойдут своим ходом, подталкивая меня на нужные встречи с нужными людьми.

И вот я заметил старика-отшельника, сидящего неподалеку под резной стеной храма. Вокруг него резвились священные в этих местах обезьяны, а он, улыбаясь и что-то бормоча, кормил их орехами. В нем было что-то очень необычное, и я подошел поближе. Глаза... Его глаза горели каким-то внутренним сиянием. Едва заглянув в них, я заметил, как что-то начало происходить внутри меня. Такое уже случалось со мной, когда я встречал великих гималайских йогов с необычной внутренней духовной силой. Так, по глазам, я мог узнавать их. Несомненно, сейчас передо мной был такой же мастер. А они умеют творить чудеса... Весь мой ум стал как-то сам по себе концентрироваться и сосредотачиваться и постепенно достигал медитативного состояния - в таком состоянии можно увидеть и познать то многое, что
недоступно в обычном состоянии ума.

Старец заметил меня и поприветствовал. Значит, можно подойти и поговорить - большой подарок. «Намасте», - ответил на приветствие я. Между нами завязался разговор, и то, что он поведал мне о Каджурахо, изменило и продолжает менять мое мировоззрение.

Мудрец-отшельник, сидевший под стеной храма, рассказал мне историю, о которой не рассказывал ни один путеводитель.

Сегодня знание, или учение, древнего Каджурахо, говорил он, затерялось в веках, но продолжает жить в сердцах людей и всех живых существ и будет жить всегда. Оно вечно и неистребимо, оно всегда, везде и всюду остается главным стремлением всех живых существ, от него невозможно спрятаться. Поэтому, конечно, лучше его познать и жить в согласии с ним, что и делали в древности непобедимые герои, воины и их люди в Каджурахо. И если это знание опять проявится, то принесет великое счастье людям.
Искусство йоги, философии Санкхии и Тантры, Камасутра, философия упанишад и многие другие системы философии - все это части этого великого, древнего, но вечно нового учения. Это естественное и логическое учение о жизни, согласно которому мужчина и женщина находят Бога друг в друге, от чего и рождается новая жизнь. В этом таится наивысшее знание, наивысшее наслаждение и самопожертвование, счастье
не только для человека, но и для всех живых существ. Разве это не есть сам по себе естественный закон жизни? Разве в этом есть что-то новое, сложное и непонятное? Разве есть кто-либо, кто мог бы жить без любви? Все существа, живущие в одиночестве, очень несчастны, потому что им не хватает БОГА. Обычно они болеют и погибают. Поэтому были созданы мужское и женское начала, чтобы они смогли найти друг в друге божественную искру.

Это и есть учение о любви. Оно есть и будет всегда. Это очень могучая и естественная сила, которое имеет вселенские божественные корни. Бог там, где правит сила этой любви. Теперь человечество снова ищет и постепенно подходит к открытию этого учения. Люди ищут его всегда и всюду, но при отсутствии комплексного учения им трудно найти, а затем и понять его.

Учение Каджурахо - это искусство любви, доведенное до совершенства, искусство, воспевающее естественную красоту жизни, это гимн жизни, гимн любви, гимн духовному развитию и божественному созиданию.

Умолк отшельник, а я задумался... Это потом через много дней, когда я был в Гималаях, ко мне пришло более ясное осознание сказанного им. А теперь пришло время, когда я захотел рассказать об этом другим, чтобы каждый подумал над этим наедине с собой.

Официальная информация о Каджурахо

Храмы Каджурахо были построены династией Чанделла, одним из древних кланов царственных воинов Раджпутов. Династия Чанделла правила центральной частью в Индии более 500 лет, начиная с IX в н.э.Сведения о династии Чанделла очень скудны, многое еще неизвестно. Храмы Каджурахо были построены с IX по XI вв. Говорят, что было 85 храмов, но до наших дней дошли 25.
Каджурахо расположен в центральной Индии в провинции Мадхия Прадеш в районе Чатарпур и занимает около 21 кв. км. По близости текут реки Нармада и Чамбал.

Կառավարությունը 10 միլիոն դոլարին համարժեք դրամի չափով բյուջետային վարկ է տրամադրում Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատին

Հայաստանի կառավարության երեկվա նիստում որոշվեց 10 միլիոն դոլարին համարժեք դրամի չափով բյուջետային վարկ տրամադրել Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատին:ՙ

Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը ամբողջ հզորությամբ աշխատելու է մոտակա երեք տարիների ընթացքում՚, - ասաց վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը: - ՙ

Երկրորդ, 50 արբանյակային ձեռնարկություններ, որտեղ ներգրավված են 2 հազար աշխատող, նույնպես երաշխավորված են լինելու, որ պահպանելու են իրենց աշխատատեղերը:

Երրորդը, արտադրողականությունը Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի առնվազն 30 տոկոսով ավելանալու է:

Կոմբինատի տնօրեն Մաքսիմ Հակոբյանը կառավարության նիստից հետո լրագրողներին ասաց. - ՙՏեսնում եք, պետությունը մեզ ձեռք է մեկնում՚:

Նա նշեց, որ միջազգային շուկայում պղնձի գները, իհարկե, ազդել են ձեռնարկության շահույթի ծավալների վրա. - ՙԵթե մենք պետք է մի քանի տասնյակ միլիոն դոլարների եկամուտ ունենայինք, շահույթ ունենայինք, այսօր, բնական է, մի քանի մատերի վրա պետք է հաշվել. այդքան շահույթ պետք է ունենանք՚:

Հարցին, թե ինչն է պատճառը, որ նույն պայմաններում շարունակում է աշխատել Քաջարանում գտնվող [Զանգեզուրի] կոմբինատը, փոխարենը գործազրկության պատճառ են հանդիսանում Կապանի եւ Ագարակի կոմբինատները, Հակոբյանը արձագանքեց.

- ՙԻրավունք չունեն չաշխատելու: 7-8 տարի առաջ այդ երկու ձեռնարկությունները մենք մեր աշխատակիցներով ենք վերականգնել եւ ապացուցել բոլորին, որ այս ձեռնարկությունները կարող են աշխատել՚:Կապանի քաղաքապետը, ի դեպ, օրերս հայտարարել էր, թե Կապանի կոմբինատի աշխատանքը դադարեցվելու է փետրվարի 19-ից: Կոմբինատի գլխավոր տնօրենը, ինչպես հայտնի դարձավ ՙԱզատություն՚ ռադիոկայանին, երեկ ուշ երեկոյան ՙինտերնետային կապով քննարկում էր ծավալելու Կանադայում գտնվող սեփականատերերի հետ՚: Արդյունքը հստակ կլինի այսօր:Ըստ ՙԱզատություն՚ ռադիոկայանի տեղեկությունների, շաբաթասկզին Հայաստան է ժամանել Ագարակի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի սեփականատերը` հակաճգնաժամային ելքեր գտնելու, վարկ խնդրելու նպատակով:

Անուշ Մարտիրոսյան

http://azatutyun.am/armeniareport/report/ar/2009/02/51EE4161-4C78-4691-BAA1-C3F111CBA46E.ASP

Մամլո հաղորդագրություն

«Կանաչ երթ. Հանուն բնության և օրինապահության»
հանրային գործողության

Փետրվարի 21-ին` շաբաթ օրը, տեղի կունենա Թեղուտի Պաշտպանության Խմբի և Կանաչ Լույս Արշավի կողմից համատեղ կազմակերպված «Կանաչ երթ. Հանուն բնության և օրինապահության» հանրային գործողությունը:

Ինչպես նշված է անվան մեջ, գործողության նպատակն է հասարակության ուշադրությունը հրավիրել բնությունը հարգելու և օրինակելի քաղաքացիական վարքագծով առաջնորդվելու գաղափարների վրա:

Գործողության մասնակիցները կհավաքվեն Սիրահարների այգում (Բաղրամյան պող.) ժամը 13:00: Մասնակցությունը ազատ է:

Գործողության կմասնակցեն թե' հեծանվորդներ, թե' հետիոտներ: Հեծանվորդները կշրջեն Երևան քաղաքի Կենտրոն համայնքով նախօրոք սահմանված երթուղով` դրոշներով և կարգախոսներով հանրությանը ներկայացնելով գործողության գաղափարները:

Հետիոտները կբաժանվեն երկու հոգանոց խմբերի: Վերջիններս մայթերի մոտ կանգնած ավտոմեքենաների դիմապակիների վրա կթողնեն թռուցիկներ, որոնք կոչ կանեն վարորդներին ճանապարհը զիջել հետիոտնին, կամ եթե վարորդը սխալ է կանգնեցրել ավտոմեքենան (ասենք` երթուղային տաքսու համար նախատեսված վայրում), ակնարկ կանեն դրա վերաբերյալ կրկին թռուցիկի միջոցով:

Ցրվելով քաղաքով մեկ` Չնայած հեծանվորդներն ու հետիոտները կբաժանվեն ու կցրվեն քաղաքով մեկ, այնուամենայնիվ նրանք կհանդիպեն 3 կետերում` Կարապի լճին հարակից տարածքում, Երևանի Պետական Բժշկակական Համալսարանի մոտ և Սայաթ-Նովա/Մաշտոց խաչմերուկում, որտեղ բուկլետներ և տեղեկատվական թերթիկներ կբաժանվեն անցորդներին:

Գործողությունը կավարտվի ժամը 16:00 Սիրահարների այգում, որտեղ մասնակիցներին սպասվում է ջերմ ընդունելություն` թեյախմություն:

Սիրով հրավիրում ենք Ձեզ մասնակցելու, և եթե հարմար գտնեք` նաև լուսաբանելու ներկայացված գործողությունը:

Հարգենք բնությունը, ապրենք առողջ և միաժամանակ լինենք օրինակելի քաղաքացի:

Կանաչ Լույս Արշավ
Թեղուտի Պաշտպանության Խումբ

ԱՊՐԻՐ ԿԱՆԱՉ

Երևանում հեծանվային շարժման զարգացման ծրագիր

Նպատակն է `

մասսա¬յա¬կանացնելով հեծանվային մշակույթը` նպաստել ազգաբնակ¬չության առողջ ապրե¬լակերպին,

բարձրացնել էկո-գիտակցության մակարդակը, բարելավել քաղաքի էկոլոգիա-կան վիճակը:

Խնդիրները

• 
  Ուսուցանել հեծանիվ վարելու ճիշտ տեխնիկան:
• Ծանոթացնել ճանապարհային երթևեկության կանոնների (ՃԵԿ)-ի հետ:
• Անցկացնել տեսական և գործնական պարապմունքներ հեծանվով անվտանգ երթևե¬կելու համար:
• Ծանոթացնել տուրիստական արշավների մասնակցելու անհրաժեշտ տարրական կանոնների և պահանջների հետ:
• Սովորեցնել հեծանվի սարքավորումների հետ վարվելու տարրական հմտություններ:
  
  
  
  Ծրագիրը պետք է նպաստի Երևանում հեծանվային փոխադրամիջոցի պոտենցիալ հնա¬րավո¬րութ¬յունների առավելագույն օգտագործմանը: Եվրոպական երկրների օրինակը ցույց է տալիս, որ դա հնարավոր է: (Օրինակ, Հոլանդիայում ընդհանուր առմամբ հաղոր¬դակցության մոտ 30%-ը բաժին է ընկնում հեծանիվին): Քաղաքի ավտոմոբիլայնացման աճող տեմպերը դրական կողմերից բացի մի շարք խնդիրներ են առաջացնում քաղա¬քային մակարդակով` ավտոմաբիլային խցանումներ պիկ ժամերին, ճանապար¬հատրանս¬պոր¬տային պատահար-ների թվի աճ, կայանված ավտոմե¬քե¬նա¬ներով հագեցած փողոցներ, մայ¬թեր ու բակեր, չափից ավելի աղմուկ, օդի աղտոտվածություն և այլն: Պետք է ձգ¬տել անհապաղ զգալիորեն մեծացնելու հեծանվային փոխադրամիջոցի մասնաբաժինը քա¬ղաքում: Հեծանիվը պետք է երկարաժամկետ իմաստով ինտեգրվի տրանսպորտային քաղաքականության մեջ, դառ¬նա դրա անբաժան բաղկացուցիչ մասը և ինչպես հարկն է հաշվի առնվի քաղաքային և տարածքային զարգացման բոլոր փոխադրամիջոցների հայեցակարգերի պլանավորման գործընթացներում:

Հեծանվային փոխադրամիջոցն ունի մի շարք առավելություններ.

• Այն ապահովում է տեղափոխման հասանելիությունը խիտ բնակավայրերում:
• Հասանելի է բոլորի համար, անկախ տարիքից և եկամուտից, նպաստում է առողջության ամրապնդմանը:
• Գումարային առումով շահավետ է, այսինքն անապահով խավի (թոշակառուներ, բազմազա-վակ ընտանիքներ և այլն) միակ հասանելի անձնական փոխադրամիջոցն է:
• Էկոլոգիապես մաքուր է, անաղմուկ է և մեծ տարածքներ չի պահանջում:
• Ընթացող հեծանվորդի կինետիկ էներգիան զգալիորեն ցածր է քան ավտոմեքենայինը, ուստի հեծանվորդն այնքան վտանգավոր չէ, ինչքան ընթացող ավտոմեքենան:
• Հեծանիվը միակ փոխադրամիջոցն է, որն ընդունակ է իր սեփական քաշը մի քանի անգամ գերազանցող բեռ տեղափոխել:

Ապրիր Կանաչ

Մանրամասների համար դիմել Սամվելին 093 426 654

ՀԱՆՔԵՐԸ ՓԱԿՎՈՒՄ ԵՆ ԿՈՌՈՒՊՑԻԱՅԻ ՊԱՏՃ ԱՌՈՎ»

Հանքարդյունաբերության ոլորտի գործարարները համամիտ չեն տնտեսագետ Բագրատ Ասատրյանի այս պնդումներին Ալավերդու պղնձաձուլարանը շուտով կփակվի:

Դեռեւս նախորդ տարվա նոյեմբերից հանքարդյունաբերական մի շարք գործարանների հարյուրավոր աշխատակիցներ կրճատվեցին, իսկ որոշ կոմբինատներ նույնիսկ փակվեցին:

Ոլորտի պատասխանատուները եւ գործարանների ղեկավարները այս ամենը պայմանավորեցին տնտեսական ճգնաժամով:

Սակայն վերջերս, Կենտրոնական բանկի նախկին նախագահ Բագրատ Ասատրյանը «Առավոտի» հետ հարցազրույցում ասել էր, որ լեռնահանքային արդյունաբերության անկման պատճառը ճգնաժամը չէ, այլ այն, որ այս ոլորտում շատ մեծ է կոռուպցիոն ռիսկը:

Բացի այդ, ըստ Բ. Ասատրյանի, 5-6 տարի առաջ 1 տոննա պղնձի գինը մոտ $1500 էր եւ բոլոր ընկերություններն էլ աշխատում էին հսկայական շահույթով, իսկ այսօր, երբ 1 տոննա պղինձն արժե $3000, անհասկանալի է, թե ինչու են նրանք վնասով աշխատում:

«Առավոտը» հանքարդյունաբերական ընկերությունների ղեկավարներին խնդրեց պարզաբանել տնտեսագետի այս հայտարարությունը:

Ալավերդու պղնձաձուլարանի եւ Թեղուտի հանքավայրի շահագործման ծրագրով զբաղվող «ACP» ընկերության տնօրեն Գագիկ Արզումանյանը մեզ հետ զրույցում ասաց, որ ոլորտի անկման պատճառը միայն ճգնաժամը չէ:

Ըստ Գ. Արզումանյանի. «2002-2003 թվականներին պղնձի գինը տատանվում էր 1500 դոլարի սահմանում: Այդ տարիներին $1-ի փոխարժեքը տատանվում էր մինչեւ 600 դրամ: 1 տոննա պղինձ վաճառելով՝ արտահանողները ստանում էին 2 անգամ ավելի գումար, քան այսօր կարող են ստանալ»:

«ACP» ընկերությունը շահագործել է նաեւ Ալավերդու հանքը եւ ֆաբրիկան, որը փակվել է դեռեւս 2008-ի նոյեմբերին: Պարոն Արզումանյանի ներկայացմամբ, դա միջազգային ճգնաժամի հետ այնքան էլ կապ չունի. «Երբ սկսեցինք Ալավերդու ստորգետնյա հանքի շահագործումը, խորհրդային տարիներից ստացված փաստաթղթերի հիման վրա, նախատեսում էինք, որ արդյունահանվող հանքաքարում կլինի 5-6% պղինձ, սակայն շահագործումից հետո պարզել ենք, որ այն ընդամենը 1% է: Կոնկրետ Ալավերդու հանքի հետ հույսեր չենք կապում, եթե նույնիսկ պղնձի գները վերադառնան ռեկորդային $9000-ին, դարձյալ շահույթով չենք աշխատի»:

Իսկ ինչ վերաբերում է Թեղուտի հանքին, ապա պարոն Արզումանյանն ասաց, որ «ՎՏԲ» բանկը, որը ֆինանսավորում է Թեղուտի ծրագիրը, հապաղում է տրամադրել ֆինանսական միջոցները, ինչով էլ պայմանավորված՝ այն մեծածավալ աշխատանքները, որոնք պարտավոր էին իրականացնել, չեն արվում:

Իսկ մեր այն հարցին, եթե բանկը վարկ տրամադրեր, պղնձի գների այսօրվա պայմաններում հնարավոր կլինե՞ր լիարժեք աշխատել, Գ. Արզումանյանն ասաց. «Այո, որովհետեւ հավատում ենք, որ մետաղների գների անկումը ժամանակավոր երեւույթ է, եւ 3-3,5 տարի հետո պղնձի գինը կբարձրանա, գուցե ոչ այն չափով, որքան 2008-ին էր, բայց բավարար կլինի»:

Պարոն Արզումանյանի խոսքերով՝ առաջիկայում կփակվի նաեւ Ալավերդու պղնձաձուլարանը. «Ցավոք, մենք մինչեւ հիմա չկարողացանք գտնել ձուլարանի գործունեությունը շահութաբեր շարունակելու միջոցը: Մեզ չհաջողվեց բնապահպանական վնասները նվազեցնել, բացի այդ՝ թանկացավ գազը եւ այլն: Սրանք են ձուլարանի փակման պատճառները, որը նախկինում եւս հայտարարել ենք»:

Ռուսաստանյան «Geo pro mining» ընկերությունից, որը շահագործում է Ագարակի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը, վստահեցրին, որ Բ. Ասատրյանի հայտարարությունը չի կարող իրենց առնչվել, քանի որ 2002-2003 թվականներին իրենք չեն տնօրինել կոմբինատը: Ընկերության հասարակայնության հետ կապերի պատասխանատուն ասաց, որ այսօր իսկապես միջազգային ճգնաժամն է պատճառը, որ ընկերությունը վնասներ է կրում. «Շատ բանկեր վարկեր չեն տալիս, բաժնետերերը իրենց անձնական գումարներն են օգտագործում: Բացի դա, երբ 2007-ից սկսեցինք կոմբինատի աշխատանքները, 1 տոննա պղնձի գինը մոտ $7000 էր, այսօր մոտ $3000 է, իսկ մոլիբդենի գինը 2007-ին եղել է մոտ $73 հազար, 2009-ին՝ մոտ $20 հազար: Ընդ որում, գազի, ջրի գների բարձրացում է սպասվում, իսկ մեր շահույթը մոտ 2 անգամ նվազել է»:Ի տարբերություն մյուս ընկերությունների, Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը դեռ մի բան էլ ծաղկում է: Ընկերության տնօրեն Մաքսիմ Հակոբյանի խոսքերով.

«Համաշխարհային ճգնաժամը մեզ չի սպառնում եւ չի խանգարում, որ մեր գործունեությունը ոչ միայն շարունակվի, այլ նաեւ զարգանա ու ծաղկի: Մենք վնասներ չենք կրում, պարզապես շահութաբերությունը մի փոքր նվազել է»:Մեզ հետ զրուցած բոլոր ընկերությունների ղեկավարները նշեցին, որ իրենց ոլորտում կոռուպցիայի մասին խոսք անգամ լինել չի կարող:

ՆԵԼԼԻ ԲԱԲԱՅԱՆ
http://new.aravot.am/am/articles/society/55869/view

ԽԱՅՏԱՌԱԿՈՒԹՅՈՒՆ, ԲՆԱՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐԻ ԱՌԱՆՁՆԱՏՈՒՆԸ ՍևԱՆԻ ԱՐԳԵԼՈՑՈՒՄ

ԱՐԱՄ ՆԱԽԱՐԱՐ

ԲՆԱՎԻՐՄԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐ

Նախարարն օրենքը խախտողներից մեկն է

ԱՄՈՈՈՈՈՈՈՈԹԹԹԹԹԹԹ

«Հետքի» տեղեկություններով` նշված տարածքի եւ առանձնատների հետ կապ ունի 2007 թ. հունիսին ՀՀ Բնապահպանության նախարար նշանակված Արամ Հարությունյանը, ով մինչ այդ քաղաքաշինության նախարարն էր:

Շորժա գյուղում առաջին իսկ պատահած բնակիչը կարող է ցույց տալ «նախարարի տունը»: Ցանկացած ոք կարող է գնալ այդ բնակավայր եւ տաքսու վարորդին խնդրել տանել նախարար Արամ Հարությունյանի հանգստյան գոտին, եւ վարորդը, առանց որեւէ հարց տալու, մի քանի րոպեից մեքենան կկանգնեցնի այդ շինության դարպասների մոտ:

ՀՀ Արդարադատության նախարարության իրավաբանական անձանց պետական ռեգիստրի գործակալության տվյալներով` «Ֆորիկ» ՍՊԸ-ն գրանցված է Եղվարդում, որը նախարարի ծննդավայրն է: Իսկ ընկերության հիմնադիրն ու տնօրենը նախարարի երկու մորաքրոջ որդիներն են:

Մենք այս մասին նախարարից փորձեցինք պարզաբանումներ եւ բացատրություններ ստանալ: Սակայն, մեր գրավոր հարցումն ու բազմաթիվ հեռախոսազանգերը որեւէ արդյունք չտվեցին: Մեր վեց հարցերին, որոնք կապված են ինչպես նախարարի նախաձեռնած ապօրինի շինարարության, հողահատկացման, այնպես էլ լճի, «Սեւան» ազգային պարկի մի շարք խնդիրների հետ, ոչ գրավոր, ոչ էլ բանավոր պատասխաններ չտրվեցին, թեեւ սպառվել են տեղեկատվություն ստանալու հարցմանը պատասխանելու` «Տեղեկատվության ազատության մասին» օրենքով սահմանված բոլոր ժամկետները

Բնապահպանության նախարարության բնական ռեսուրսների կառավարման եւ չքավորության նվազեցման ծրագրերի իրականացման գրասենյակի տնօրեն Վ. Մարտիրոսյանը գրավոր նամակով մեզ տեղեկացրել է, որ մինչեւ «Սեւան» ազգային պարկի 2007- 2011թթ.-ի կառավարման պլանի հաստատումը «Արտանիշ» արգելոցային գոտու ցամաքային տարածքը կազմել է 2220 հա:

Ներկայումս արգելոցի ցամաքային տարածքը 2142 հա է, 78 հա վարելահողերը կրճատվել են, որից 9.6 հա հետո տրվել է վարձակալության «Ֆորիկ» ՍՊԸ-ին: Ի դեպ, նրանք արդեն ունեն հարեւաններ. կողքի ափը նույնպես ցանկապատվել է:
Այն, որ «Ֆորիկ» ՍՊԸ- ի վարձակալած տարածքը գտնվում է Արտանիշ արգելոցից կրճատված հատվածում, հաստատեց նաեւ «Սեւան» ազգային պարկ ՊՈԱԿ- ի նախկին տնօրեն (1980-1991 թթ.) Գագիկ Սուխուդյանը` ծանոթ լինելով տեղանքին եւ «Սեւան» ազգային պարկի արգելոցային գոտիների սահմաններին:

ՄԱՆՐԱՄԱՍՆԵՐԸ ԿԱՐԴԱՑԵՔ ԱՅՍՏԵՂ

http://hetq.am/am/ecology/sevan-3

ՕՏԱՐՎՈՒՄ ԵՆ ԱՐԳԵԼՈՑՆԵՐԸ ,

ՕՏԱՐՎՈՒՄ ԵՆ ՀՈՂԵՐԸ

ՀԵ~Յ ԱԳԱՀ ՄԱՐԴ,

ՀԵ~Յ ԱՆԳՈՀ ՄԱՐԴ,

ՄԻՏՔԴ ԵՐԿԱՐ , ԽԵԼՔԴ ԿԱՐՃ

ՔԱՆԻ ՔԱՆԻՍՆ ԱՆՑԱՆ ՔԵԶ ՊԵՍ,

ՔԵԶՆԻՑ ԱՌԱՋ, ՔՈ ԱՌԱՋ:

ԻՆՉ ԵՆ ՏԱՐԵԼ ՆՐԱՆՔ ԿՅԱՆՔԻՑ,

ԹԵ ԻՆՉ ՏԱՆԵՍ ԴՈՒ ՔԵԶ ՀԵՏ

..............................

Ապրենք ինքերս և թույլ տանք ապրել...

Նա ապրում էր…

Զգում էր, թե ինչպես է գարունը ծաղկում, ինչպես է անձրևը թրջում հողը, թե ինչպես է բացվում առավորտ: Նրա տունը Խոսրովի անտառներն էին: Նրան Աստված էր ստեղծել, նա մի վարազ էր, որին հանձնարարված էր զբաղվել անտառի սանիտարությամբ:

Դե նա էլ անում էր Աստծո կողմից իրեն հանձնարարված գործը` ապրելով ներդաշնակ բնության և ինքն իր հետ: Նա մի ամբողջ կյանք էր, ուներ անցյալ, ներկա, ուներ ընտանիք:

Ապագա էլ կունենար, եթե……

անտառապահը փամփուշտի մի հարվածով վերջ չդներ նրա կյանքին:Բա հետո?Այդ մի կյանքն էլ ավարտվեց մի քանի վայրկյան զվարճության, կամ էլ մի քանի ժամ կուշտ լինելու համար:

Մի ամբողջ կյանք մի քանի վայրկյանի համար... դա էլ ավարտվեց...

բա հետո?

Մինչև երբ?

Մինչև ուր?

Մինչև ինչքան?

Մի փոքրիկ երիկիր, որտեղ կան 25.000 օրինական և 2 այդքան էլ անօրինական որսորդներ: Օրինական որսն արդարացված է, քանի որ նրանք ՍՊԱՆՈՒՄ ԵՆ ճիշտ սեզոնին և ԹՈՒՅԼԱՏՐՎԱԾ կենդանիներին:

Կարծես թե այդ թույլատվություն տվողներն են ստեղծել այդ կենդանիներին…

Հայաստանում վայրի կենդանիներն այնքան քիչ են, որ գայլերը, լինելով այդքան խելացի կենդանիներ, վտանգում են իրենց կյանքը և իջնում մոտակա գյուղեր ուտելիք գտնելու, որովհետև անտառներում էլ կենդանի չկա:

Եվ նման երկրում դեռ կա թույլատրված որս… կամ ավելի ճիշտ կլինի ասել, որ մեր երկրում ակտիվ կերպով զարգանում է որսորդական զենքի բիզնեսը:Բիզնես, շենքեր, սրճարաններ, մեքենաներ, ասֆալտ… մի օր էլ արդեն ստիպված կլինենք շենք ուտել և սրճարան շնչել:Իսկ այդ ընթացքում վերանում է իսկական կյանքը, մարդիկ հեռանում են իսկական արժեքներից, մարդկանց համար շները դառնում են թշնամիներ, իսկ վայրի բնության վայրի գեղեցկությունները` ամանորյա սեղանի զարդարանք:

Մարդկանց սրտերն այնքան են սառել, որ երբ բակում շան ձակուկները լաց են լինում սովից, նրանց ոչ թե կերակրում են, այլ զանգահարում հատուկ ծառայություն` խնդրելով սատկացնել “դրանց”:Եվ այս ամեն կեղտից ու մութից հեռու, մի լուսավոր ու բարի անտառում` Խոսրովի արգելոցում, ապրում են կենդանիները: Նրանց կյանքն այնքան գեղեցիկ է, երբ այդ կյանքին չեն խառնվում մարդիկ իրենց խղճուկ տրամաբանությամբ` “կենդանինորը ստեղծված են մարդկանց համար”:

Եվ որքան հեռու է մարդկային տրամաբանությունը, այնքան գեղեցիկ է կենդանիների կայնքը, այնքան անհրաժեշտ են նրանք` իրենց ներդաշնակության էներգիան տարածելու տիեզերքում:Նրանք պետք է ապրեն, նրանք ստեղծված են ապրելու համար, նրանք այնքան գեղեցիկ են ապրում…Ապրենք ինքերս և թույլ տանք ապրել...


Օվսաննա~

Օրգանական սննդամթերք նախընտրող հայաստանցիներն այսուհետ կարող են ստուգել` արդյոք տվյալ սննդամթերքն օրգանակա՞ն է, թե՞ ոչ: Սկսած մայիսի 5-ից բոլոր այն կազմակերպությունները, որոնք զբաղվում են օրգանական գյուղատնտեսությամբ, պետք է ունենան «Էկոգլոբ» կազմակերպության սերտիֆիկատը: 2002 թ. հիմնված «Էկոգլոբ» ընկերությունը (www.ecoglobe.am) Հայաստանում առայժմ միակ կազմակերպությունն է, որ սերտիֆիկատ է շնորհում օրգանական գյուղատնտեսությամբ կամ օրգանական սննդամթերքի արտադրությամբ զբաղվող կազմակերպություններին:«Էկոգլոբի» շնորհած սերտիֆիկատներն այժմ արդեն ճանաչվում են եվրոպական DAP (Deutsches Akkreditierungssystem Prüfwesen) կազմակերպության կողմից: Իսկ այս կազմակերպության ակրեդիտացիան (ճանաչումը) գործում է Եվրամիության ողջ տարածքում:«Այս սերտիֆիկատն ունեցող հայկական ընկերությունները հնարավորություն կունենան իրենց արտադրանքն արտահանել և վաճառել Եվրամիության երկրներում»,- ասում է «Էկոգլոբ» ընկերության գլխավոր տնօրեն Նունե Դարբինյանը:Սերտիֆիկատ ստացած ընկերությունները կարող են վաճառել իրենց արտադրանքը «Էկոգլոբի» շնորհած պիտակով: Հայաստանում ներկայումս արտադրվում են օրգանական հյութեր, չրեր, մեղր, կաթնամթերք և հաց: Սակայն դրանց մեծ մասը օրգանական լինելը հաստատող սերտիֆիկատ չունի: Սպառողը պետք է պարզապես հավատա արտադրողին:DAP կազմակերպության ներկայացուցիչ Յոխեն Նոյենդորֆը, ով հունվարի 19-ին ներկա էր ծրագրի շնորհանդեսին, ասաց, որ «Էկոգլոբն» առաջին կազմակերպությունն է տարածաշրջանում, որ ստացել է օրգանական գյուղմթերքների սերտիֆիկացման իրավունք:Անցյալ դարի 80-ական թվականներից Եվրոպայում մեծ տարածում գտած օրգանական գյուղատնտեսությունը նոր ուղղություն է Հայաստանի համար: Այն հիմնված է մաքուր, առանց քիմիական նյութերի սննդի արտադրության վրա: Ըստ Դարբինյանի` Եվրոպայում օրգանական է սննդամթերքի մոտ 10 տոկոսը և միտում ունի ամեն տարի 10 տոկոսով աճելու: «Հայաստանում վաղ է խոսել տոկոսների մասին, մեր երկրում դա դեռ նորույթ է»,- ասում է Դարբինյանը: Սննդամթերքի խանութներում աշխատող վաճառողները փաստում են, որ հիմնականում երկու խումբ մարդիկ են առավել հետաքրքրված էկոլոգիապես մաքուր սնունդով` փոքր երեխաների ծնողներն ու հատուկ սննդակարգի հետևող մարդիկ: Օրգանական սննդամթերքը 10-50 տոկոսով թանկ է ոչ օրգանականից: «Կան սննդատեսակներ, որոնք սպառվում հենց ստանալու օրը, օրինակ` «Երիցյանների» «Բիոհացը»,- ասում է «Բարեկամություն» մետրոյի տարածքում գտնվող «Կիև» սննդամթերքի խանութի վաճառող Արուս Բաբիկյանը: Նա ավելացնում է, որ մարդիկ հիմա ավելի շատ են ուշադրություն դարձնում իրենց սննդի բաղադրությանը, քան առաջ: «Էկոգլոբից» առայժմ սերտիֆիկատ ստացել են հինգ հայկական կազմակերպություններ` «Թամարա ֆրութ», «Սիս նատուրալ», «Չիր» ընկերությունները, «Մագ» մեղվաբուծական տնտեսությունը և «Կիլիկիա» գարեջրի գործարանը:«Առաջիկայում ակնկալում ենք ևս 10 ընկերությունների սերտիֆիկացում»,- ասում է Դարբինյանը: Նա նշում է, որ դրանք հիմնականում կլինեն բուսական թեյ և կաթնամթերք արտադրող ընկերություններ: Նրա կարծիքով` Հայաստանում հատկապես կաթնամթերքի օրգանական արտադրություն ավելի հեշտ է կազմակերպել, եթե օգտագործվեն արոտավայրերի բարձրադիր ալպիական գոտիները: (Ալպիական գոտիները զերծ են քիմիական պարարտանյութերից: Օրգանական կաթնամթերքի արտադրության առաջին քայլը մաքուր կերն է:)«Թամարա ֆրութի» օրգանական արտադրանքն արդեն մուտք է գործել եվրոպական շուկա: Ընկերությունն անցյալ տարի հյութեր է արտահանել եվրոպական մի շարք երկրներ: Ընկերության գլխավոր տնօրեն Արմեն Ստեփանյանի խոսքով` այս տարի կշարունակվի հյութերի, ինչպես նաև սառեցված մրգերի ու հատապտուղների արտահանումը նաև Ռուսաստան:«Սիս նատուրալ» ընկերությունն իր հյութերի տեսականուց միայն նռան, չիչխանի և մասուրի հյութերի արտադրությունն է սերտիֆիկացրել:Մյուս ընկերությունները, որոնք արտադրում են «էկոլոգիապես մաքուր» մակագրությամբ սննդամթերք, հավաստում են, որ իրենք ևս, անհրաժեշտության դեպքում, կստանան այդ սերտիֆիկատը:«Եթե դա ձևական բնույթ չկրի, ապա անպայման կդիմենք, որ ստանանք այդ սերտիֆիկատը»,- ասում է միայն տեղական շուկայի համար կաթնամթերք արտադրող «Բիոկաթ» ընկերության մենեջեր Սեյրան Հովհաննիսյանը:Իսկ «Հայր և որդի Երիցյանններ» ՍՊԸ-ին պատկանող հացի գործարանի տնօրեն Գևորգ Խաչատրյանը մեզ հայտնեց, որ առաջին անգամ է լսում նման սերտիֆիկատի մասին: 2008 թ. մայիսին ընդունված «Օրգանական գյուղատնտեսության մասին» ՀՀ օրենքն ուժի մեջ կմտնի այս տարվա մայիսին:Հայաստանում վաճառվում են «էկոլոգիապես մաքուր» մակագրությամբ բազմաթիվ սննդատեսակներ: Սակայն, ինչպես նշում է ՀՀ գյուղատնտեսության փոխնախարար Սամվել Ավետիսյանը, այդ ապրանքատեսակները ոչ միշտ են համապատասխանում իրենց մակնշմանը:«Հայաստանում 40 կազմակերպություն այս կամ այն չափով զբաղվում է օրգանական գյուղատնտեսությամբ, բայց ոչ բոլորն են սերտիֆիկացված: Եթե տվյալ ընկերությունը համապատասխան սերտիֆիկատ չունի, եվրոպական երկրների սպառողը չի հավատա, որ արտադրատեսակն էկոլոգիապես մաքուր է: Այդ պարագայում մեր արտադրանքը նաև մրցունակ չի լինի»,- ասում է Ավետիսյանը:Գյուղատնտեսության փոխնախարարի կարծիքով` Հայաստանի փոքր հողատարածությունների և արտահանման փոքր պոտենցիալի պատճառով անհրաժեշտ է միավոր տարածքի վրա աճեցնել և արտահանել ավելի բարձր որակի և բարձր գին ունեցող արտադրանք:«Դրա համար մենք ունենք պոտենցիալ: Կարող ենք արտադրել և արտահանել էկոլոգիապես մաքուր ծիրանի չիր, դեղաբույսեր, բանջարեղենի տարբեր տեսակներ և վերամշակված արտադրանք: Այսինքն` այս ամենի համար շատ կարևոր էր այդ իրավունքի ստացումը»,- ասում է Ավետիսյանը:

Armenianow.com

ԿԱՆԱՉ (ՀԵԾԱՆՎԱ)ԵՐԹ = ԹԵՂՈԻՏԻ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ԽՈՒՄԲ + 'ԿԱՆԱՉ ԼՈՒՅՍ' ԱՐՇԱՎ

Sireli enkerner,

Miavorvelov Kanachi nerqo` Teghuti Pashtpanutyan Khumbn u Kanach Luys Arshave miavorum en irenc ujere vorpeszi kazmakerpen hamategh gorcoghutyun ays shabat ore!

"Kanach Yert: Hanun Bnutyan ev Orinapahutyan" gorcoghutyune teghi kunena ays shabat, petrvari 21-in. Khavaqvenq Siraharneri Aygum (Baghramyan poghota) jame 13:00.

Ete unes hecaniv, hetd ber! Ete voch, ari votqov! Te hecanvordnere ev te hetiotnere masnakcelu en gorcoghutyane, vorpeszi taracen bnutyune sirelu, aroghj aprelu ev ayd ameni het mektegh qaghaqatsi linelu karevorutyune.
Ete hecaniv chunes, sakayn uzum es hecanvordnerin mianal Kanach Yerti jamanak, du karogh es vardzel hecaniv 3000 dramov HVZ hetsanineri arhestanocic.

I dep petrvari 17-in & 18-in jame 17:00 teghi kunena hetsaniv varelu anvchar dasynthacner: Cankacoghnere togh linen Chisht Hamaliri dimac chisht nshvats jamin.Manramasneri hamar dimel arhestavarj masnaget Samvelin` 093 426 654

Havelyal kteghekacnenq dzez manramasneri veraberyal arajika orerin. Amen depqum, mi ban karogh enq erashkhavorel - ches poshmani ete gas ;).

Kanach aprir,
Kanach Luys Arshav &Teghuti Pashtpanutyan Khumb
Hanun Bnutyan ev Orinapahutyan

Dear friends,

Uniting under Green, Save Teghut Forest Group and Green Light Campaign have combined efforts to organize a joint action this upcoming Saturday!
"Green March: For Nature and Law-Abidance" will take place this Saturday, February 21. The action will launch from Lover's Park (on Baghramyan Ave.) where we'll be meeting at 1:00 pm.

If you have a bike, bring it along! If you don't, come by foot! Bikers and pedestrians alike will be joining in on the action to spread the word of loving nature, living healthy, and being a true citizen while you're at it.
If you don't have a bike, but would like to be among the bikers during the Green March, you can rent one at HVZ bicycle repair workshop by 3000 drams.

On February 17 and 18 at 17:00 there will be a free training on riding a bycicle. Those interested, please, be in front of Hamalir building right on time. :) For more information, please contact bicycle repair professional Samvel at 093 426 654.
We'll update you on the details of the action during the coming days. We can guarantee you one thing - you won't regret if you come ;).


Live green,
Green Light Campaign Save Teghut Forest Group
For Nature and Law-Abidance

«Մեթըլ Փրինս»-ի տնօրենների աշխատավարձը նվազեցվել է 25%-ով

Լոռու մարզի Ախթալա քաղաքի բնակիչ Քոթո Բեժանովն աշխատում էր «Մեթըլ Փրինս» ընկերությանը պատկանող հանքում, որտեղ վերջերս կատարվել են կրճատումներ: Կրճատվել է նաև Քոթոն:
«Չեմ կարա ասեմ` շատ են կրճատվել, թե քիչ, մեկը ես` կրճատվել եմ: Ընտանիքս 4 անձից է, ոչ մի աշխատող չունենք: Խոստացել են մարտի 1-ին աշխատանք տան»,- ասում է Քոթո Բեժանովը: «Մեթըլ Փրինս» ընկերությունում ընթացող կրճատումների մասին իրենց անհանգստությունը հայտնեցին նաև փետրվարի 13-ին Ախթալայի փողոցներում հանդիպած այլ բնակիչներ:
Աշխատողների զանգվածային կրճատումների մասին մեր հարցին «Մեթըլ Փրինս» ընկերության գլխավոր տնօրեն եւ համասեփականատեր Սերոբ Տեր-Պողոսյանը պատասխանեց. «Մենք 2007 թ.-ին սկսանք ընկերության զարգացման 14-ամսյա ծրագիր, որի ընթացքում 7 մլն դոլար ծախսած ենք Ախթալայում մեր հզորությունը մեծացնելու համար: Ծրագիրը սեպտեմբերին պետք է սկսվեր, սկսվեց 2007 թ.-ի հոկտեմբերին, 14 ամսվա ծրագիրը կավարտվե փետրվարի վերջը»:
Զարգացման ծրագրով, ինչպես հայտնեց Ս. Տեր-Պողոսյանը, ընկերության արտադրանքը ամսական 250 տոննայից դարձել է 1100 տ:
«Այդ ծրագրի համար հատուկ աշխատանքի վերցրած էինք 80 մարդ, այսինքն` շինարարներ, տեխնիկա տեղադրողներ և այլն: Իրենց աշխատանքի ավարտը կգար փետրվարի վերջավորություն, որը որ համընկեց ճգնաժամի հետ, որոշ մարդիկ կկարծեն, որ մենք կրճատումներ ըրած ենք: Այդ մարդկանց մենք չենք կրճատել, իրենց աշխատաժամանակը պետք է վերջանար, մենք չենք կրճատել որևէ մարդ: Իսկ հանքերից էլ մենք մարդ չենք կրճատել, ընդհակառակը` շարունակում ենք մարդիկ ընդունել աշխատանքի»,- ասաց Ս. Տեր-Պողոսյանը:
Ընկերության սեփականատերը հայտնեց նաեւ, որ այս տարի «Մեթըլ Փրինս»-ը ներդրումային ծրագրեր է իրականացնելու նաև Ստեփանավանի Արմանիս հանքավայրում:
«Արմանիսում այս տարի 20 մլն. դոլար պետք է ծախսենք նոր ֆաբրիկա կառուցելու համար: Ֆաբրիկայի կառուցումը սկսվել է մոտավորապես հունվարին, մինչև 2009 թ.-ի վերջը կավարտենք: Ներդրումը կատարում է «Մեթըլ Փրինս» ընկերությունը, որի տերերը երկու ֆիրմաներ են, մեկը «Նուշ» ֆիրման է, որի տերը ես եմ, մյուսն էլ` «Բի-Սի-ՍԻ» ֆիրման է, որի տերերը ռուսներ են: Այս երկու ֆիրմաների կողմից է կատարվել ներդրումը»,- ավելացրեց սփյուռքահայ գործարարը:
Արմանիսի ֆաբրիկայի կառուցման աշխատուժը համալրվելու է Ստեփանավանի շրջակա բնակավայրերի բնակիչներից: «Եթե մասնագետներ պետք լինեն, հարկավ կբերենք նաև Ախթալայից»,- հայտնեց Ս. Տեր-Պողոսյանը:
«Մեթըլ Փրինս»-ի գլխավոր տնօրենը հիշեցրեց, որ ընկերությունը ճգնաժամի պայմաններում աշխատում է մեծ վնասներով. «Մեր ժողովուրդը բոլորը կհասկանան, որ մենք ամեն օր 5-6 հազար դոլարի վնասով կաշխատենք, բայց կաշխատենք մեր աշխատակազմը պահել: Ըսած ենք` մենք եկած ենք ձեզ աշխատանք տալու, դուք եկած եք աշխատելու, որ հիմնարկը զարգանա: Լավ ժամանակներում Ձեզի պահած ենք, վատ ժամանակներում էլ կպահենք, մինչև որ գիները լավանան, որ շարունակենք աշխատել»:
Գլխավոր տնօրենի հավաստմամբ` հաշվի առնելով տնտեսական ճգնաժամը` ընկերության ղեկավար անձնակազմի աշխատավարձը նվազեցվել է 25%-ով, իսկ մյուս աշխատողներինը` 20%-ով:

Ալավերդու աղբը` Դեբեդ գետում

Ալավերդու քաղաքապետարանի «Ալավերդու բարեկարգում» ՍՊԸ -ն վերջին տարիներին քաղաքի բնակչության և հիմնարկ-ձեռնարկությունների օրական 3 ավտոմեքենա տնտեսական աղբը լցնում է Դեբեդ գետը, քանի որ Ալավերդին աղբակուտակիչ չունի: Քաղաքապետ Արթուր Նալբանդյանը «Ալավերդու բարեկարգում» ՍՊԸ-ին համայնքի բյուջեից քաղաքի աղբահանության և փողոցների մաքրման համար տարեկան 35 մլն դրամ է հատկացնում:
Աղբակուտակիչ կառուցելու լավագույն ցանկության դեպքում Ալավերդու քաղաքապետ Արթուր Նալբանդյանն իր ձևավորած բյուջեում, իհարկե, ֆինանսական միջոցներ կարող է գտնել, մանավանդ որ վերջին տարիներին ՀՀ կառավարության կողմից քաղաքապետարանին հատկացվել են 70-100 մլն դրամ բնապահպանական նպատակային վճարներ, որոնք միտված են նաև ջրային ավազանների պահպանությանը:
Ավելացնենք նաև, որ Ալավերդի քաղաքի կոյուղու մաքրման կայանը 1991թ.-ից չի շահագործվում, որի հետևանքով էլ Ալավերդու կոյուղու կեղտաջրերն առանց մաքրման նույնպես թափվում են Դեբեդ գետը (ամիսը՝ ըստ քաղաքապետարանի 58,6 հազար խմ):

Կապանում ավելացել է անոթային պաթոլոգիաներով հիվանդների թիվը

«Կապանի բժշկական կենտրոն» ՓԲԸ թերապեւտիկ բաժանմունքի վարիչ Գայանե Այվազյանի տրամադրած տեղեկատվությամբ` միայն հունվար ամսին անոթային պաթոլոգիաներով` կաթված, ինֆարկտ, հիվանդանոց է տեղափոխվել 16 հիվանդ, որից 13-ը` տղամարդ, 3-ը` կին: Նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածում հիվանդների թիվը եղել է 9-ը:
Կոմայի մեջ հիվանդանոց տեղափոխված հիվանդներից 4-ը մահացել են: Անցած տարի հունվարին արձանագրվել է մահվան 1 դեպք: Թերապեւտիկ բաժանմունքի վարիչ Գայանե Այվազյանի փաստմամբ` հիվանդանոցն ապահովված է անհրաժեշտ քանակությամբ դեղամիջոցներով ու բուժսարքավորումներով: Այս մասին տեղեկացնում է Սյունիքի մարզպետարանի կայքէջը:

Petrvari 17-in, ereqshabti, jamy 18:45

hravirum enq ditelu

~~VOLNA (Experiment 2) filmy

ESPACES kentronum (Nalbandyan 29, ESPACES Kentron, KGB-i dimac)

Ete jamakan kunenaq, xndrem hameceq.... filmi masin vorosh manramasner:

Название: Эксперимент 2: Волна Оригинальное название: Die Welle Год выпуска: 2008 Жанр: Триллер, драма Выпущено: Германия Режиссер: Деннис Ганзель В ролях: Юрген Фогель, Фредерик Лау, Макс Римельт, Дженнифер Ульрих, Кристиана Пауль, Якоб Маченц, Кристина До Рего, Элиас М'Барек, Максимилиан Воллмер, Макс Мауфф Продолжительность: 01:42:19 О фильме: Германия. Наши дни. Учитель гимназии Райнер Венджер решает провести необычный эксперимент, для того чтобы показать своим ученикам каково это, жить под диктатурой. Ровно на неделю нацистский террор и жесткая дисциплина начинает в стенах школы существовать снова. Невероятно быстро нравоучительная идея выходит из под контроля, приводя к ужасающим последствиям…

ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ

ՈՒՇՈւզում եք կանխել Ջրհեղեղն ու Անապատացումը ?

Փոխարենը ստեղծել բնականին շատ մոտ գտնվող ոռոգման նոր համակարգեր, որն էլ իր հերթին կլավացնի փարթամ բուսականության աճը, բերրիությունը 3-4 անգամ:

Խնդրում եմ կարդացեք և արձագանքեք 85ամյա Մարտին Մակարյանի ազգանվեր , հայրենանպաստ մտքերին և մեզ ժառանգած գործողություններին:

Պահենք մեր հողերը մե’ր երկրում:

2002թ. Մշակված ՀՀ «Ջրային օրենսգրքի» նախագծում ոչ մի խոսք չկա մթնոլորտային տեղումներից առաջացած ջրերի օգտագործման մասին, այնինչ լեռնալանջերի և թեքությունների վրա եկած տեղումները կարելի է պահել լեռնալանջերի վրա, թույլ չտալ , որ առավել էռոզացված տարածքի հողը ներառվի մակերեսային հոսքին և հեղեղների ձևով դուրս գա հանրապետության սահմաններից, որով էլ կկանխվեն հողի էռոզիան, ջրհեղեղն ու անապատացումը:

Բանը նրանում է, որ ալպյան արոտները, անտառը, որն ունի մեռյալ ծածկոց, հարթավայրերը, մարգագետինը հեղեղաջրեր չեն առաջացնում: Միայն առավել էռոզացված տարածքի հողը, որի բուսածածկը քայքայված է , նոսրացած կամ բացակայում է , տեղումներից առաջացած մակերեսային հոսք է առաջացնում, որը կազմում է եկած տեղումների մոտ 50տոկոսը:

Դա նշանակում է , որ տարեկան 500մմ տեղումների գոտում գտնվող առավել էռոզացված հողերի յուրաքանչյուր հեկտարից հեռանում է 250 մ ³ ջուր:
Վերջինս կազմում է մի շարք մշակաբույսերի տարեկան ոռոգման նորմայի չափը:

Կանխելով այդ ջրերի հեռացումը էռոզացված լեռնալանջերից, ջրերը պահելով տեղում կստեղծվեն ոռոգմանը մոտ պայմաններ, որի հետևանքով այս հողերի բերրիությունը կբարձրանա 3-4 անգամ և փարթամ բուսականություն կաճի, որն ի վերջո կվերածվի հողի: Ստացվում է որ այն ջրերը, որոնք հեռացնում էին լեռնալանջերի հողը հանրապետությունից, լեռնալանջերի վրա պահելով հող կստեղծեն:

Դեռևս 2004թ և դրանից էլ շատ տարիներ առաջ դիմել եմ բազմաթիվ պատկան կազմակերպությունների ` Գյուղատնտեսության և Բնության պահպանության նախարարություններին, Ջրային տնտեսության պետական կոմիտեին, Ազգային ժողովին, նույնիսկ հանրապետության վարչապետին և նախագահին: Չնայած կան վերոհիշյալ կազմակերպությունների կարծիքները, սակայն մինչ օրս այս հրատապ խնդրի լուծումը հարկ եղած ընթացքը չի ստացել

Խնդրում եմ Ձեր միջամտությունը

Հարգանքներով և մեծ սպասումներով
Մարտին Ղուկաղի Մակարյան
Երևան 33 ,Բակունցի փ., տ.16
Հեռախոսահամար 26 79 52

http://www.azg.am/AM/2007020704

Կարեւորելով այս որոշման ընդունումը, վարչապետն ընդգծել է.

«Տեքստիլի բնագավառում մենք հանդիպում ենք ունեցել թեթեւ արդյունաբերության ոլորտի մասնավոր հատվածի ներկայացուցիչների հետ, եւ այժմ համատեղ մշակում ենք ծրագրեր, որոնք պետք է նպաստեն տեքստիլի բնագավառում ՀՀ-ի որոշակի դիրք զբաղեցնելուն։

Ընդհանուր առմամբ, այս բնագավառում մրցակցությունը աշխարհում գտնվում է չափազանց բարձր մակարդակի վրա` խիստ մրցակցություն կա, եւ ամեն երկիր փորձում է իր հարաբերական առավելությունը բացահայտել։

Մենք այսօր ունենք «ՎԿՍ Արմենիա» ընկերություն, որը միջազգային ասպարեզում մեծ փորձ ունենալով, ունի առավելություն այլ ընկերությունների համեմատ։ Եթե այս ծրագիրը հաջողություն ունենա Հայաստանում ու ստեղծվի շուրջ 10 հազար աշխատատեղ, ապա դուք տեսնում եք, որ, ըստ էության, հանքահումքային արդյունաբերության համեմատ, այստեղ զբաղվածների թիվը երկու անգամ ավելի կարող է լինել ՀՀ-ում։

Եթե մեր խոշորագույն հինգ ձեռնարկությունները հանքահումքային արդյունաբերությունում այսօր ունեն 6 հազար աշխատող, ապա միայն այս ծրագրի իրականացումը մինչեւ 10 հազար աշխատատեղ է ստեղծելու ՀՀ-ում, ինչը բավականին լուրջ խնդիր է մեզ համար։

Այսօրվա որոշումով, մենք, ըստ էության, հնարավորություն ենք ստեղծում «ՎԿՍ Արմենիա»-ի համար, որպեսզի նա արդյունավետ ձեւով իրականացնի իր ծրագրերը ՀՀ-ում

"Валлекс груп" в кризисе

Группа компаний "Валлекс" в связи с падением цен на мировом рынке переживает временные финансовые трудности.

Как сообщили в отделе информации и связей с общественностью группы "Валлекс", в частности, ЗАО "Армениен Капр Програм" вынуждено было приостановить эксплуатацию Алавердского месторождения и деятельность горно-обогатительной фабрики, которая была неприбыльной даже в докризисных условиях высоких цен. В связи с резким падением мировых цен на металлы затягивается и процесс предоставления "ВТБ-банком" кредитных средств для финансирования программы эксплуатации Техутского медно-молибденового месторождения, в результате инвестиции в реализацию программы в настоящее время ограничиваются лишь внутренними ресурсами компании.
Падение мировых цен на металлы не оказало непосредственного негативного воздействия на ЗАО "Армениен Капр Програм", однако в связи с этими факторами продолжение деятельности Алавердского медно-молибденового комбината остается под вопросом на достаточно длительную перспективу. Об этом компания неоднократно заявляла и до кризиса. По сообщению компании, прекращение деятельности комбината в ближайшие месяцы неминуемо. Служащих, находящихся в вынужденном простое, в компании нет. В ноябре 2008г. из-за непродления срока действия трудовых договоров работу в компании потеряли работу 113 чел., в декабре того же года трудовые договора были приостановлены еще для 48 чел. ( в том числе на основании истечения срока 27 договоров), а в январе 2009г. - еще для 78 чел. (49 - на том же основании).

http://www.golos.am/index.php?option=com_content&task=view&id=42715

Թեղուտ. ազգի անվտանգությունն ու հարստությունը փոխարինվում է ագահ §ընտրյալների¦ գերշահույթով

§Տեսակետ-ՄԻԺԻ¦ քառամսյա հանդեսի 26-րդ համարից (սեպտեմբեր 2008): §Տեսակետ-ՄԻԺԻ¦-ն Մարդու իրավունքների և ժողովրդավարության ինստիտուտ (ՄԻԺԻ) հայաստանյան ոչ կառավարական կազմակերպության պաշտոնական պարբերականն է: www.idhr.am

§Կար-չկար մի անտառ կար, անունը` Թեղուտ: Էս Թեղուտը աշխարհի ամենասիրուն, ամենախաղաղ ու բարի անտառն էր: Էս անտառը շատ-շատ տարբեր բնակիչներ ուներ. համ բարձր ու մեծ ծառեր կային, համ փոքրիկ, գունավոր թուփիկներ, համ պայծառ ու ժպտուն ծաղիկներ… Էսպես համերաշխ ու ուրախ ապրում էին… Մի օր էլ սև ամպեր են հավաքվում Թեղուտի վրա, կայծակ է զարկում ու լուր է հասնում, թե հարևան սարերից մեծ հրեշներ են գալիս` ավերելու անտառը¦:1
Երկու տարուց ավելի շարունակվող քննարկումներից հետո, գոյություն ունեցող հակասությունները, բնապահպանների, հասարակական կազմակերպությունների ու տարբեր մասնագետների ահազանգերը հաշվի չառնելով` ՀՀ կառավարությունը 2007թ. նոյեմբերի 1-ին որոշում ընդունեց Լոռու մարզի Թեղուտի պղինձա-մոլիբդենային հանքավայրի շահագործման ծրագրի իրականացման համարª հողերի նպատակային նշանակությունը փոխելու և հողամասեր տրամադրելու մասին` հանքավայրի շահագործման իրավունքը հանձնելով §Վալլեքս գրուպ¦-ի կազմում ընդգրկված §Էյ-Սի-Փի¦ (ACP-Armenian Copper Program) ընկերությանը:

Թեղուտում պղնձամոլիբդենային հանքավայրի առկայության մասին հայտնի է եղել դեռևս Խորհրդային Միության տարիներին, սակայն հանքավայրի շահագործումն այն ժամանակ տարբեր պատճառներով նպատակահարմար չի համարվել: 21-րդ դարում համաշխարհային շուկայում պղնձի գնի կտրուկ աճը փոխեց ներդրողների վերաբերմունքը Հայաստանի` անցյալում փոքր ու ոչ շահութաբեր համարվող հանքավայրերի, այդ թվում Թեղուտի հանքավայրի նկատմամբ: Տեղական և օտարերկրյա ներդրողների համար Հայաստանի հանքավայրերի շահագործումը գրավիչ է դարձել ոչ միայն պղնձի շուկայական գները հաշվի առնելով, այլև բնական պաշարների ու ընդերքի օգտագործման հարցում ՀՀ կառավարության բացարձակ միակողմանի ու խիստ անհեռատես մոտեցման պատճառով: ՀՀ կառավարության դիրքորոշումն այս հարցում ավելի քան հստակ է. ի պատասխան Ազգային Ժողովի պատգամավոր Զարուհի Փոստանջյանի հարցումների Թեղուտի հանքավայրի շահագործման առնչությամբª ս.թ. հունիսի 10-ին ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարի նամակն ուղղակիորեն հաստատում է, որ բացարձակ առաջնահերթություն է տրվում §գործարար միջավայրի խթանմանը¦ և կառավարությունը նպատակահարմար չի գտնում պետության կողմից պայմանների պարտադրումը §ներդրողներին սահմանափակելու¦ համար: Գործնականում սա նշանակում է, որ յուրաքանչյուր ոք, ով քիչ թե շատ խոշորածավալ ներդրում է կատարում Հայաստանում, §իրավունք է գնում¦ անել ինչ ուզում է` ավերել մեր բնությունը, շահագործել մեր աշխատավորներին, թունավորել ու հիվանդացնել մեր բնակչությանը, արդյունքում` ոչ շատ հեռու ապագայում` 50-100 տարվա ընթացքում, կյանքի համար բացարձակ անպիտան ու վտանգավոր դարձնել մեր հայրենիքըª Հայաստանը:

Թեղուտի հանքավայրի շահագործման հիմնական արդարացումը շուրջ 1400 աշխատատեղերի ստեղծումն է և տարեկան 6-7 միլիոն դոլարի հասնող մուտքերը պետական բյուջե, որոնք պիտի խթանեն տնտեսական զարգացումը: Ակնկալվող այս օգուտների հետ անհամեմատելի են այն վնասները և ողբերգական հետևանքները, որ հանքավայրի շահագործման արդյունքում կրելու են Հայաստանը և հայ ժողովուրդը:

Հիմնական վնասներից մի քանիսը.

§Էյ-Սի-Փի¦-ի ներկայացրած ծրագրով ոչնչանալու է 357,16 հեկտար անտառ, այնինչ բնապահպանները պնդում են, որ հանքի, պոչամբարի կառուցման, ճանապարհի ու այլ ենթակառուցվածքների շինարարության արդյունքում տուժելու է 1000-2000 հա անտառ: Վնասի իրական չափերն այսօր ստույգ հաշվարկել հնարավոր չէ, քանի որ վերանալու են ոչ միայն լեռնալանջերի տվյալ մասում հատված անտառները, այլ էկոհամակարգի ոչնչացման և միկրոկլիմայի փոփոխության պատճառով ոչնչանալու են նաև լեռների ավելի բարձրադիր շրջաններում գտնվող անտառային հատվածները: Հատվելու է 170833 ծառ, որոնցից 55000-ըª հազվագյուտ ծառեր, իսկ 45000-ը` արժեքավոր: Անտառում բնակվում են նաև Կարմիր գրքում գրանցված կենդանիներ, որոնք բնականաբար ոչնչանալու են իրենց էկոլոգիական միջավայրի վերացման հետ մեկտեղ: Այս վնասը ֆինանսական տույժերով փոխհատուցել հնարավոր չէ, և ոչ էլ ծառատունկերն են ի վիճակի կարճ ժամանակում վերականգնել անտառի էկոհամակարգը: Հատումներն արդեն սկսվել են (այն էլ` ամենահազվագյուտ ու թանկարժեք ծառատեսակներից) և աշխատանքների առաջին տարում նախատեսվում է հատել շուրջ 30 հա անտառ: Ոմանք կարող են վիճել, որ Հայաստանում տարեկանª նշվածից շատ ավելի թվով ծառեր են հատվում, սակայն խնդիրն այն է, որ այս ծառահատումները տեղի են ունենալու ոչ թե ընտրովի, այլ ոչնչացվելու է մի ամբողջ էկոհամակարգ` իր բուսական ու կենդանական աշխարհով: Ըստ նախագծի, հանքարդյունաբերական թափոնները (մակաբացման ապարներ և պոչանք)` լցվելու են Շնող գետի` Կռունկ, Դուքանաձոր և Խառատաձոր վտակների հուները և կիրճերը: Դա կհանգեցնի այդ գետակների և դրանց էկոհամակարգերի ոչնչացմանը, ինչպես նաև տարածաշրջանի օդի, հողերի ու ջրերի աղտոտմանը ծանր մետաղներով, ինչը ժամանակին զուգահեռ կաճի` գլխավորապես պոչամբարի առկայության պատճառով: §Հայաստան. ֆինանսներ և էկոնոմիկա¦ պարբերականի 2008թ. հունվարի #1-ում լույս է տեսել երկրաբանական գիտությունների դոկտոր Հրաչյա Ավագյանի §ՀՀ Լոռու մարզի մետաղական օգտակար հանածոները. օգտագործման արդի վիճակը և արդյունավետության բարձրացման ուղիները¦ հոդվածը, որտեղ ի թիվս այլ խնդիրներիª հեղինակն անդրադառնում է Թեղուտի հանքավայրի շահագործմանն ու պոչամբարի ապահովությանը: Որպես բետոնիտների մասնագետ` նա նշում է, որ նախատեսվող կավե շերտով մեկուսացված հողային պատնեշը, որն իբր պիտի բացառի պոչամբարի անվտանգությունն ու պոչանքների դուրս ներթափանցումը, ի վիճակի չի լինելու դիմակայել բազմատոննայանոց պոչանքների կուտակմանը, որոնք ի վերջո լցվելու են ձորերն ու կիրճերը` ապականելով ու թունավորելով ողջ տարածքը: Հանքի շահագործման արդյունքում կխաթարվեն ջրագոյացման համակարգերը, կնվազի ջրի քանակը, ինչպես նաև կվատթարանա դրա որակը: Հնարավոր է ծանր մետաղների ներթափանցում ստորերկրյա ջրերի մեջ: Հայտնի է, որ ծանր մետաղների բարձր խտությունները հանգեցնում են սաղմնաթունավոր, մուտագեն, իմունային համակարգը վնասող, ժառանգական խաթարումների և այլաբնույթ հիվանդությունների: Թեղուտի հանքավայրի շահագործումը նախադեպ կդառնա Հայաստանում անտառային տարածքները հանքարդյունահանության նպատակով օգտագործելուն, ինչը կփոխի անտառների նկատմամբ վարվող պետական քաղաքականությունը: Հատնի է, որ անտառները ոչ միայն հսկայական քանակության թթվածին են արտադրում, այլև ոչնչացնում են մեծ քանակությամբ ախտածին մանրէներ` ապահովելով շրջակա բնակչության առողջությունը: Ինչ վերաբերվում է ստեղծվելիք աշխատատեղերին, ապա իրականում դրանք ժամանակավոր են (25 տարով), իսկ հանքավայրի շահագործման արդյունքում շրջակա միջավայրին հասցվող վնասներն աստիճանաբար կվերացնեն գոյություն ունեցող և մի քանի անգամ գերազանցող գյուղատնտեսական կայուն աշխատատեղերը: Դեռ ավելին, նշված 1400 աշխատատեղերի միայն շուրջ 10% է բաժին ընկնելու տեղի բնակչությանը` սպասարկման ու բանվորական, իսկ մյուս աշխատանքները պահանջում են բարձր մասնագիտական որակավորումներ, որոնք տեղի գյուղացիները, բնականաբար, չունեն: Ստանալով աղտոտված հողեր ու ջրեր, ենթարկվելով կլիմայի անբարենպաստ փոփոխություններին և զրկվելով անտառի բարիքներից օգտվելու հնարավորությունից, Շնող և Թեղուտ գյուղի բնակիչները որոշ ժամանակ անց ստիպված կլինեն լքել այս տարածքը, և գյուղերը կամայանան:
Այս ամենը ներկայացվել է, ս.թ. մայիսի 29-ին, ՀՀ Վարչապետի հետ Թեղուտի պաշտպանության շարժման ներկայացուցիչների ունեցած հանդիպման ժամանակ: Ի տես բոլորի (հանդիպման որոշ հատվածներ հեռարձակվեցին հեռուստատեսությամբ) Վարչապետն ընդունեց, որ Բնապահպանության նախարարությունն իրոք փորձաքննություն չի անցկացրել, և հայտարարեց, որ նոր փորձագիտական ուսումնասիրություն կանցկացվի` բնապահպանների համագործակցությամբ: Այնուամենայնիվ, անտառների հատումը չի դադարեցվել, և սա ինքնին շատ կասկածելի էª մանավանդ հաշվի առնելով, որ եթե իրականում փորձաքննություն անցկացվի ու պարզվի, որ §Էյ-Սի-Փի¦-ի ծրագրում ներկայացված հաշվարկները կեղծ էին, և ծրագիրը դադարեցվի, ապա կառավարությունը ստիպված է լինելու փոխհատուցել ընկերության կրած վնասները, իսկ բնության կրած վնասներն արդեն անվերականգնելի կլինեն:
Այնուամենայնիվ, ՀՀ կառավարությունն §աչքերը փակում է¦ այս բոլոր մահացու վտանգների վրա և շարունակում է §վստահել¦ §Վալլեքս գրուպ¦-ին ու §Էյ-Սի-Փի¦-ին: Ի±նչն է պատճառը նման §բարձր¦ հովանավորության, որ անգամ պրոֆեսիոնալ ու էթիկական բոլոր սկզբունքները խախտելով` §Էյ-Սի-Փի¦ ընկերության նախագահ Վ. Մեջլումյանըª ՀՀ նախագահի հրամանագրով ընդգրկված է ՀՀ ընդերքօգտագործման խորհրդատվական հանձնաժողովի կազմում, երբ ինքը Հայաստանում ընդերքօգտագործման ոլորտում շահագրգիռ անձ է հանդիսանում: Եվ ընդհանրապես, ինչո±ւ է ՀՀ կառավարությունը ևս մի գործարք կնքում §Էյ-Սի-Փի¦ ընկերության հետ, որը տասը տարի առաջ ՀՀ կառավարության հետ կնքած իր պայմանագիրը խախտելով` Ալավերդու պղնձաձուլական գործարանում չի ներմուծել ոչ մի ժամանակակից տեխնոլոգիա` թունավորելով շրջակա միջավայրը և շահագործելով բանվորներին միջնադարյան մակարդակի ձուլարաններում, միջինից ցածր աշխատավարձով, առանց որևէ փոխհատուցումների` առողջական և այլ վնասների համար:
Իսկ արդյունքո±ւմ… Հայաստանի կանաչների միության նախագահ Հակոբ Սանասարյանը, 2007թ. դեկտեմբերի 12-ին գրած իր` §Թեղուտի հանքավայրի շահագործումը հանրության դեմ ուղղված գործողություն է¦ հոդվածում (Հետք Online, ապրիլի 14, 2008թ., www.hetq.am), հղում կատարելով ArmeniaNow էլեկտրոնային շաբաթաթերթի 2006թ. ապրիլի թիվ N17 համարին (www.armenianow.am), բերում է ՀՀ առողջապահության նախարարության հետևյալ վիճակագրական տվյալները, որոնք հստակ արտացոլում են 2000թ-ին Ալավերդու գործարանի շահագործումից հետո սկսված խնդիրները: Եթե 1992թ-ից, երբ գործարանը չէր աշխատում, չի արձանագրվել ոչ մի արատավոր ծնունդի դեպք, ապա 2001թ-ին Ալավերդիում գրանցվել է բնածին շեղումով 28 դեպք, իսկ 2004թ-ինª այդ թիվն աճել է շուրջ հինգ անգամ` հասնելով 107-ի: Վերջին մեկ տարվա ընթացքում հայտնաբերվել է հիդրոցեֆալիա (երբ ուղեղի փոխարեն պտղի մոտ ջուր է` ուղեղի գերջրություն), անենցեֆալիա (գլխի դիմային մասը կա, իսկ ուղեղը չկա), ողնաշարի ճողվածք, երկու գլխանի պտուղ (գլխանման պարկ լցված ջրով) և այլ արատներ, որոնք կյանքի հետ անհամատեղելի են, ուստի հղիությունը դադարեցվում է արհեստական վիժումով: Նույն տեղում, Հակոբ Սանասարյանը նշում է, որ աճել է նաև չարորակ գոյացություններ ունեցող մարդկանց թիվը: Ալավերդու պոլիկլինիկայի տվյալների համաձայն, եթե 2002թ-ին գրանցվել է 360 դեպք, ապա 2003թ-ին 392 դեպք, իսկ 2004թ-ինª արդեն 411-ը: Նմանատիպ պատկեր է նաև շնչառական հիվանդությունների պարագայում: Այս ամենն այն դեպքում, երբ ՀՀ ազգային վիճակագրական ծառայության 2005թ. ապրիլի 1-ի տվյալներով Ալավերդի քաղաքի մշտական բնակչության թիվը կազմում է ընդամենը 16400 մարդ, իսկ շրջակա գյուղերի հետ միասին` 17000 մարդ:
Ամիսներ շարունակ ՀՀ կառավարությունը չէր կարողանում կամ խուսափում էր պատասխանել, թե ո±ւմ է ի վերջո պատկանում §Էյ-Սի-Փի¦-ն: Հայտնի է, որ ընկերության 19%-ը ռուսահայ գործարար Վալերի Մեջլումյանինն է, իսկ 81%-ի սեփականատերը Լիխտենշտեյնի իշխանությունում գրանցված §Վալլեքս գրուպ¦-ն է (Vallex F.M. Establishment): Վերջինիս սեփականատիրոջ մասին իրարամերժ ու կասկածելի տվյալներ են հնչում: Թեղուտի պաշտպանության շարժման ակտիվիստներից մեկի խոսքերով` սկզբում ՀՀ կառավարության ներկայացուցիչներն ուղղակի մերժել են պատասխանել այն հարցին, թե ում է պատկանում §Վալլեքս գրուպը¦, հետո սկսել են տարբեր անունների շուրջ լուրեր ու բամբասանքներ պտտվել, ի վերջո պաշտոնապես հայտարարել են, թե 81%-ի սեփականատերը նույնպես Վալերի Մեջլումյանն է: Նման պահվածքն ու տվյալներն առնվազն կասկածելի են թվում:
Թեղուտի պղնձի և մոլիբդենի հանքերի շահագործման մասին ՀՀ կառավարության որոշումները կայացվել են` հիմնվելով ՀՀ բնապահպանության նախարարության` §Էյ-Սի-Փի¦-ի կողմից Թեղուտի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի նախագծին (§Աշխատանքային նախագիծ¦ և §Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատում¦) տված դրական փորձաքննական եզրակացության վրա: Որոշումները (§Թեղուտի հանքավայրի ծրագրի իրականացման նպատակով հողերի նպատակային նշանակությունը փոխելու և հողամասեր տրամադրելու մասին¦ N1278-Ն և §Շնողի և Թեղուտի գյուղական համայնքների վարչական սահմաններում որոշ տարածքներում բացառիկ` գերակա հանրային շահ ճանաչելու և հողերի նպատակային նշանակությունը փոփոխելու մասին¦ N1279-Ն) խախտում են Հայաստանի Հանրապետության օրենքների և միջազգային կոնվենցիաների 77 դրույթներ, այդ թվում ՀՀ Սահմանադրության հոդվածներ: ՀՀ բնապահպանության նախարարությունը փորձագիտական ուսումնասիրություն չի անցկացրել: Ավելին, ինչպես հավաստիացնում են բնապահպանական կազմակերպություններն ու մասնագետները` Թեղուտի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի նախագիծը կազմված է մի շարք թերություններով և սխալ հաշվարկներով: Խիստ նվազեցված հաշվարկներով է կատարվել բնությանն ու կենդանական աշխարհին հասցվելիք վնասի գնահատումը: Նախագծում հանքաքարի, մակաբացման ապարների, արտադրական ու կենցաղային թափոնների, ծախսվելիք ջրի, վառելիքի, կորզվելիք մետաղների ծավալները հաշվարկված են 25 տարվա համար, մինչդեռ հողերին, ջրային համակարգերին, բուսական ու կենդանական աշխարհին հասցվելիք վնասները ներկայացված են միայն հանքարդյունահանման առաջին փուլի` 8 տարվա համար և այն էլ` խիստ թերի հաշվարկներով: Ինչպես նշում են Թեղուտի պաշտպանության գործում ներգրավված հասարակական կազմակերպությունները, առանց փորձագիտական ուսումնասիրություն կատարելու, Թեղուտի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի նախագծին դրական եզրակացություն տալով` նախարարությունը չի կատարել ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված իր պարտականությունները, ներառյալ` §Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության փորձաքննության մասին¦ ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածով սահմանված պահանջները (մասնավորապես` վերլուծել նախատեսվող գործունեության և դրա այլընտրանքային սահմանափակումները, գնահատել շրջակա միջավայրի վրա ազդեցությունն ու վտանգավորության աստիճանը, ստուգել հետևանքների վերլուծման ամբողջականությունը և ստուգությունը, հետևանքների կանխարգելման, վերացման կամ նվազեցման համար նախատեսված միջոցառումների բավարարությունը ինչպես շահագործման և իրականացման գործընթացում, այնպես էլ արտակարգ իրավիճակների ժամանակ): Նման գործելակերպի արդյունքում խախտվել են նշված օրենքի 2-րդ հոդվածով ամրագրված սկզբունքները, մասնավորապես` փորձաքննական եզրակացության գիտական հիմնավորվածությունն ու օրինականությունը:
Իսկ ֆինանսնե±րը…
Հանքի շահագործման գումարը` 300 միլիոն ամերիկյան դոլարի չափով, §Էյ-Սի-Փի¦-ին տրամադրել է ռուսական ՎՏԲ (ВТБ: Внешний торговый банк, Արտաքին առևտրային բանկ, Ռուսաստան) բանկը: Մինչ այս գործարքի կնքումը` §Էյ-Սի-Փի¦-ն վարկ ստանալու համար բանակցություններ է վարել Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի հետ, սակայն վերջինս հրաժարվել է այս ծրագրին վարկ տրամադրելուց:
Արդյոք կա± իրական այլընտրանք: Իհարկե: Կան տարբեր այլընտրանքային ծրագրերի հնարավորություններ, որոնք ավելի մեծ ֆինանսական մուտքեր կարող են բերել ՀՀ պետական բյուջե, ընդ որում, առանց շրջակա միջավայրը վնասելու, ներկա ու ապագա սերունդների կյանքն ու առողջությունը վտանգի տակ դնելու: Թեղուտի պարագայում, դրանցից են, օրինակ, էկոտուրիզմը և գյուղատնտեսությունը, որոնք ֆինանսապես շահավետ լինելուց զատ նաև երկարաժամկետ են, կստեղծեն մշտական աշխատատեղեր ու կնպաստեն տարածաշրջանի կայուն զարգացմանը:
Թեղուտի պաշտպանության շարժման նախաձեռնող խումբը շեշտում է, որ Հայաստանը հարուստ է ընդերքի հանածոներով, սակայն լիարժեք կերպով գնահատված ու հաշվառված չեն այդ պաշարները, չկա համապատասխան ռազմավարություն և երկարաժամկետ ծրագիր, որը նպատակաուղղված լիներ հանքանյութի բանական օգտագործմանը, բացահայտեր սոցիալ-տնտեսական զարգացումը խթանելու հնարավորությունները և հաշվի առներ ինչպես այսօրվա, այնպես էլ` ապագա սերունդների շահերը: Բացարձակապես հիմնավոր‎ված չեն խտանյութերի արտահանմանը միտված ներկայիս գործընթացները` այն դեպքում, երբ կարելի էր տնտեսությունն իրապես զարգացնել` կառուցելով մետաղների ձուլման գործարաններ, մաքուր մետաղներին զուգահեռ ստանալով թանկարժեք ու հազվագյուտ մետաղներ, ստեղծելով գիտական ներուժի զարգացման հիմքեր, կազմակերպելով երկրի ներսում վերջնական ապրանքի թողարկման արտադրություններ և բացելով անհամեմատ ավելի շատ աշխատատեղեր: Այսօր, երկրում արդեն իսկ շահագործվում է 372 հանքավայր, բնապահպանական փորձաքննության է ներկայացվել ևս 12 նախագիծ, իսկ ՀՀ կառավարության կողմից հանքարդյունաբերությունը որպես գերակա ոլորտ ճանաչելու և վերը նկարագրված օրենսդրական արտոնությունների պարագայում ակնկալվում է շահագործման տեմպերի կտրուկ աճ և ռեսուրսների անխնա ու անհեռատես օգտագործում:
Ինչպես երևում է, այն §գերակա պետական շահերը¦, որոնց անունով կառավարությունը հանքավայրի շահագործման թույլտվություն է տվել, իրականում վերաբերվում են ոչ թե պետության ու ժողովրդի շահերին և իրավունքներին, այլ ընդամենըª որոշ §ընտրախավերի¦ կոռումպացված-հանցավոր անձնական կամ §կորպորատիվ¦ ֆինանսական շահերին:
Թեղուտի պաշտպանության համար պայքարը շարունակվում է մինչև օրս, անկախ այն հանգամանքից, որ կառավարության որոշումը կայացված է, և անտառների հատումն արդեն սկսվել է: Շարժման մեջ ներգրավված հասարակական կազմակերպությունները պատրաստվում են դատական կարգով բողոքարկել հակաիրավական ու հակաօրինական փորձաքննության վրա հիմնված ՀՀ կառավարության որոշումը: §Ձեռքներդ հեռու Թեղուտից¦, §Թեղուտ` հանցանք սերունդների հանդեպ¦, §Կանաչ, մաքուր Հայաստան¦, §Լավ, բա ձեր երեխաները որտե±ղ են ապրելու¦, §Մի սպանիր¦, §Հայաստան. հանքահումքային կցորդ¦, §Վերջ տվեք մեր երկրի թալանին¦ և այլն… այս կարգախոսներով յուրաքանչյուր հինգշաբթի բողոքի ակցիաներ են տեղի ունենում ՀՀ կառավարության շենքի դիմաց, ինչպես նաև հանցավոր ծրագրի ֆինանսավորող ՎՏԲ բանկի և իրականացնողª §Էյ¬Սի¬Փի¦ ընկերության գրասենյակի մոտ:
Արդեն եղել են հաջողությամբ պսակված նախադեպեր. հանրային բողոքի շնորհիվ 2007թ-ին դադարեցվեց Գառնու քարերի սիմֆոնիայի ավերումը, իսկ 2005-ինª շրջակա վայրերի բնակիչների բողոքի արդյունքում, կառավարությունը կասեցրեց Շիկահողի արգելոցի ոչնչացումը: Հաջողության կարևորագույն նախապայմանը պայքարողների իրական, հետևողական, անկեղծ ու անշահախնդիր նվիրումն է:
Շատերը կարծում են, թե խնդիրը հեռու է, թե աղետաբեր հետևանքներն անցնելու են մեր կողքով ու վնասելու են միայն տեղի գյուղացիներին: Սակայն Թեղուտի ոչնչացման հետևանքներն ազդելու են ոչ միայն տեղի գյուղացիների, անգամ ոչ միայն Հայաստանի բնակիչների, այլ ամբողջ հայության վրա` Հայաստանում, Արցախում և Սփյուռքում: Նման պետական քաղաքականության դեպքում Հայաստանում ապրելն արդեն հաջորդ սերնդի համար կարող է լինել մահացու, հայ մարդն իր երկրում կարող է դառնալ զուտ ստրուկ ու էժան աշխատուժ, իսկ երկիրը` մի մեծ պոչամբար, թունավոր անապատ, ուր դեռ հարյուրավոր տարիներ յուրաքանչյուր պտուղ թունավոր կլինի: Երբ վտանգված է անգամ ֆիզիկական գոյությունը, խիստ կասկածելի են թվում բոլոր այլ հեռանկարային ծրագրերը` աղքատության հաղթահարում, հայրենադարձության կազմակերպում, տնտեսական ու մշակութային զարգացում և այլն…
Կավարտեմ` մեջբերելով Թեղուտի պաշտպանության շարժման կոչերից. §Մեր փոքրիկ երկիրը չի կարող միաժամանակ երաշխավորել և° համատարած հանքահանություն ու թունավոր թափոնների պոչամբարներ, և° մարդու կյանքի ու առողջության համար բարենպաստ պայմաններ…
Այսօր զոհասեղանին են Թեղուտի անկրկնելի բնաշխարհը և Թեղուտ ու Շնող գյուղերը: Հերթը հասնում է Հանքավանի անտառներին, Սյունիքի` կանաչով պատված լեռներին և այդ տարածքների բնակչությանը:
ՎՏԱՆԳՆ ԻՐԱԿԱՆ Է ՈՒ ԱՆԽՈՒՍԱՓԵԼԻ, եթե դու, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի, քո ձայնը չբարձրացնես հանցավոր գործունեության դեմ:
Հանցագործությունները տեղի են ունենում մեր լուռ մասնակցությամբ:
Լռությունը համաձայնություն է¦:
§Երկնքից երեք խնձոր է ընկնում. մեկը` լսողին, մյուսը` պատմողին, երրորդն էլ էն մարդուն, ով չի վախենա հրեշիկներից ու կելնի, կկանգնի Թեղուտի անտառի կողքին, որ պաշտպանի նորանոր վտանգներից¦2:

Արփինե Գալֆայան
Երևան, հուլիս 2008թ.


Ushadrutyun: Hodvatsn artatpelu, kayqum teghadrelu kam voreve ayl kerp taratselu depqum, xndrum enq hghum anel "Tesaket-MIJI" 26rd hamarin (September 2008)Attention:

Teghut: national security and wealth are exchanged for the massive income of the greedy “elites”

“Once upon a time there was a forest called Teghut. Teghut was the most beautiful, most peaceful and kindest forest in the world. This forest had many different residents. There were big, tall trees, small and colorful shrubs, bright and smiling flowers… They lived this way, united and happy. Then, one day, black clouds gathered above Teghut, lightning struck, and news arrived that huge monsters from the neighboring mountains were coming to demolish the forest.”1

After more than two years of continuous discussion, and ignoring the existing controversies and warnings of environmental organizations, non-governmental organizations and different professionals, on November 1, 2007 the Armenian government ruled to change face of the land, offering it for the exploitation of the copper-molybdenum mines of the Lori Region’s Teghut Forest and handing the rights over to Armenian Copper Program (ACP), a company that is part of Vallex Group.

The presence of the copper mine in Teghut has been known since the years of the Soviet Union, but there did not seem to be appropriate cause to exploit the mine at the time. In the 21st century, the sharp increase in the price of copper in the world market changed the attitude of investors with respect to the Armenian mines, including Teghut’s mine, although little to no profits were reputed to be found there in the past.

The exploitation of Armenian mines is attractive for local and foreign investors not only for the high market price of copper but also because of the absolutely unilateral and shortsighted approach of the Armenian government when it comes to the subject of core natural resources and their uses.

The position of the Armenian Government on this question is more than clear. In response to National Assembly deputy Zaruhi Postanjyan’s questions in relation with the exploitation of the Teghut mine, the written response from Armenia’s Minister of Economy clearly states that “Business Environment Incentive” is the absolute priority and the government isn’t finding appropriate term constraints to “limit investors” from the state side. In practice, this means that anyone who makes more or less massive investments in Armenia, “buys the right” to do anything - ruin our nature, exploit our laborers, poison and sicken out population; athe result will be a fatherland, Armenia, that is dangerous and unfit for life 50-100 years in the future.

The main justification for exploitation of Teghut’s mine is the creation of about 1400 worksites and close to 6-7 million dollars in annual income to the state budget, with the goal of stimulating the economy. The expected gains of exploiting the mine are incomparable to the damages and consequences they will produce for Armenia and the Armenian people.
Some of the Key Damages:

• 
  ACP projects that their plan will destroy 357.16 hectares of forest, while environmentalists allege that the mineral extraction and the construction of tailing dumps, the road and other infrastructures will cause 1000-2000 hectares of forest to suffer. Today it is impossible to calculate the full scale of the damage, because the figures do not only include the actually cut forest area, but also, due to the destruction of the ecosystem, and the change in the microclimate, regions of forests on higher mountainsides will be destroyed. Of the 170,833 trees that are to be cut, 55,000 of them are rare and 45,000 are valuable. Also registered in the red book are the animals naturally residing in the forest, as they will be destroyed along with their ecosystem. It is not possible to financially compensate for such damage, and saplings cannot restore the state of a forest’s ecosystem in a short time. The termination has already begun (of the most rare and precious trees), and in the first year of work it is foreseen that around 30 hectares of forest are to be cut. Some can argue that many more trees are cut annually in Armenia by numbers alone, but that is the problem: the deforestation has no discrimination; it is going to destroy an entire ecosystem, including all of its plant and animal life.
• 
  According to the plan, the mine’s industrial waste (rocks and tailings) are going to fill the channels and gorges of Shnogh River’s Krunk, Dukanadzor and Kharatadzor tributaries. That will bring the destruction of those riverbeds and that ecosystem to its conclusion, along with the pollution by heavy metals in the region’s air, soil, and water; the negative effects will increase with the time because of the tailing dump.
  In the January 2008 #1 issue of “Armenia: Finances and Economics” journal, an article was published by Hrachya Avagyan, professor of geological sciences, entitled “The metal minerals of the Lori region in the Republic of Armenia: the situation of present usage and paths towards increasing the efficiency”. Here, among other issues, the author touches upon exploitation of the Teghut mine and the safety of the tailing dump. As a professional in the field of concrete materials (betonits), he mentions that the soil-made dump, isolated with a layer of clay which should (in theory) ensure the safety of the tailing dump and prevent from the leakage of tailings, will not be able to carry the multi-ton weight of the tailings, which will finally leak into the canyons and gorges, thus polluting and poisoning the entire area. The product of the mineral exploitation will damage the water-acquisition system, lower the water quantity, and worsen the water quality. It is possible that the heavy metals will infiltrate into the groundwater. It is know that the high density of heavy metals leads to embryonic and genetic mutations, harm to the immune system, inherited disorders and diseases of that nature.
• 
  The exploitation of Teghut’s mine will become a precedent when it comes to using forests for the purpose of mineral extractions, which will change the state policy towards the forests. It is known that the forests are not only producers of a huge amount of oxygen, but they also kill a huge number of pathogenic bacteria, thus ensuring the surrounding population’s health.
• 
  Concerning the workplaces that will be created… in reality they are temporary (for 25 years only), and damages to the environment resulting from the mine exploitation will gradually bring to an end the existing agricultural jobs, which are quite numerous and long-term. Moreover, only about 10% of the aforementioned 1400 jobs – the maintenance workers and unskilled manual laborers - will go to the local population, but the remaining jobs require high professional qualifications, those that the peasants naturally do not have.
• 
  Having polluted water and soil, experiencing the negative climate change and being deprived of the opportunity to benefit from the goods of the forest, the villagers of Shnogh and Teghut will be forced to leave the area and these villages will be deserted.

The representatives of “Save Teghut” movement presented all these points to the prime minister in a meeting held on May 29 of this year. The prime minister publicly accepted that the Ministry of Environmental Protection has indeed not carried out a proper investigation and announced that a new expert study will be conducted in cooperation with the ecologists (portions of the meeting were broadcast on television). Nevertheless, the deforestation has not stopped, which is very suspicious considering if the second investigation proves the ACP project estimation wrong, the Armenian government will have to compensate the company’s losses; the losses of the nature will already be impossible to rehabilitate.

Nevertheless, the government of Armenia “keeps eyes closed” on all these deadly dangers and continues “trust” Vallex Group and ACP. What is the reason of such “high” sponsorship? And why, against all professional and ethical principles, is the president of ACP, Valeri Mejlumyan, included with the Presidential Decree in the RA Advisory committee for the usage of natural resources, when he himself is a stakeholder and has private interests in this in Armenia? And why is the government of Armenia making another deal with ACP when they have violated their contract signed with the RA Government 10 years ago and have failed to install any modern technologies in the Alaverdi copper foundry, thus poisoning the environment, exploiting the laborers in medieval-level smelting houses with lower than mean-level wages, and without paying any compensation for the health and other losses?

The result? … The head of Greens’ Union of Armenia, Hakob Sanasaryan, in his article “The Exploitation of the Teghut Mine is an Action Directed Against the Public”, dated December 12, 2007 (Hetq Online, April 14, 2008, http://www.hetq.am/), refers to the N 17 issue of the electronic weekly ArmeniaNow from April 2006 (http://www.armenianow.am/) and cites the statistical data of the RA Ministry of Health, which clearly reflects the problems that began from the year 2000 after the launch of the Alaverdi factory. From 1992, when the factory was not operating, no births that were out of the ordinary were recorded, while in 2002 28 such cases were recorded and in 2004 this number had increased about five times, up to 107 cases. During the recent year the following diseases were discovered: hydrocephaly (when there is water instead of the brain of the fetus), anencephaly (there is the facial part of the head, while the brain does not exist), spine (backbone) rupture, two-headed fetus (head-like sack filled with water) and other anomalies which are incompatible with life and necessitate an abortion. In the same articles, Hakob Sanasaryan mentions that the number of people with various harmful tumors (cancer) has also increased. According to the data of Alaverdy health clinics, 392 cases were recorded in 2002 and already 411 cases in 2004. There case of respiratory diseases is also quite similar. And all of this is occurring in a place where, according to the data of RA national statistics service from April 1, 2005, the total number of the permanent population in the town of Alaverdi is 16,400 people, and is only 17,000 people when combined with the surrounding villages.
For many months, the government of Armenia was unable or avoided answering who ACP actually belongs to. It is clear that 19% of the company belongs to a Russian-Armenian businessman, Valeri Mejlumyan, and that the owner of the 81% is Vallex Group (Vallex F.M. Establishment) registered in Liechtenstein. Controversial and suspicious information is voiced about the owners of Vallex. According to one of the activists of the “Save Teghut” movement, at first the Armenian government representatives were just refusing to answer the questions about who Vallex Group belongs to. Later gossip started about different names, finally it was officially announced that the owner of the remaining 81% is again, Valeri Mejlumyan. Such behavior and information seems untrustworthy, to say the least.
The Armenian Government’s decrees on exploitation of the copper and molybdenum mines in Teghut was based on the positive results of the investigation of RA Ministry of Environmental Protection with regard to the ACP copper-molybdenum factory project (“Working project” and “Assessment of the Effect on Environment.” The decrees (No 1278-N and No 1279-N) violate 77 provisions of international conventions and Armenian legislation, including articles of the RA Constitution. The RA Ministry of Environmental Protection has not carried out any investigation at all. Furthermore, the environmental organizations and experts claim that the exploitation of the copper-molybdenum plant in Teghut is developed with a number of insufficient and false estimations. The assessment of damage to the flora and fauna is presented in greatly reduced estimates. In the project, the volume of mining rocks, industrial and everyday waste, the usage of water and fuel, as well as the extracted minerals are calculated for the period of 25 years, while the damage to the soil and water systems, flora and fauna are presented only for the first phase of the mining, for 8 years (with drastically incorrect estimates). The organizations involved in the protection of Teghut forest claim that by giving a positive assessment to the project without a proper expertise, the Ministry has violated its obligations by law, including the requirement of Article 3 of RA Law on “Expertise on Effects on the Environment” (particularly, to analyze the planned activity and its alternative limitations, assess its effect on the environment and level of danger, check the comprehensiveness of consequence analyses, check and ensure the satisfactory level of activities planned for prevention, liquidation or diminishing of consequences during the exploitation and implementation period, and in the case of a natural disaster). As a result the principles of Article 2 of the mentioned law are also violated, particularly relating to the scientific justification and legality of the expertise.

And the finances?

The funds for the exploitation of the mine, in the amount of about 300 million USD, are provided by the VTB (Foreign Trade Bank, Russia). Before signing this deal, ACP had approached and had negotiated with the European Bank for Reconstruction and Development (EBRD), which had refused a loan for the project.
Is there really an alternative? Certainly. There are varied project possibilities that can open larger doors financially for the Armenian State Budget and also won’t cause damage to the environment or put the lives and health of future generations in danger. To offer an example in the case of Teghut, eco-tourism and agriculture would be both financially beneficial and long-term, creating lasting employment and facilitating sustainable development in the region.
The “Save Teghut” movement has stresses: Armenia is rich with minerals; however, these are not fully evaluated and registered, there is no relevant strategy and long-term project that would aim at the rational use of the ores that would harness the opportunities for fostering socio-economic development and consider the interest of today’s and future generations. The present processes of ore export are not at all justified, while it would be possible to genuinely develop the economy by building metal fusing factories and getting precious and rare metals along with pure metals, thus creating bases for the development of scientific potential, organizing industries of end product and creating many more jobs. Today, 372 mines are already being exploited in the country; another 12 projects have been presented for environmental investigation. When the Armenian Government announces mining a priority sector and provides legislative benefits to the mining companies, a crucial increase in the scale of mining is expected, combined with the careless and short-sighted use of resources.
As we can see, the “high national interests”, in the name of which the government has allowed the exploitation of the mine, in reality, have nothing to do with the interests of the state and the people, but merely serve to the private or “corporate” financial interests of some corrupt and criminal “elites”.

The movement for the protection of Teghut continues today, despite the fact that the governmental decree is signed and the deforestation has begun. The non-governmental organizations of “Save Teghut” movement are going to appeal to the court that the governmental decree based on illegal and invalid investigation. “Hands off Teghut”, “Teghut: Crime against generations”, “Green and clean Armenia”, “Well, where will your children live?”, “Don’t kill”, “Armenia: mine appendage”, “Stop robbery of our country”, etc… With these slogans, every Thursday protests are held in front of the government building, near the office of VTB Bank (the sponsor of the criminal project) and ACP (the implementer).
There have been successful precedents in the past – in 2007 the destruction of “Symphony of Stones” in Garni was stopped as a result of public protest; and in 2005, after the protests of the local population, the government prohibited the destruction of Shikahogh preserve. The most important component of success is the genuine, consistent, sincere and unselfish dedication of the ones who struggle.
Many believe that the problem is far away, that the disastrous consequences are going to pass us by and that only the area’s villagers will be harmed. However, the consequences of Teghut’s destruction will not merely effect the area’s villagers, even not just residents of Armenia, but all Armenian people whether they are found in Armenia, Artsakh, or the diaspora. With such state policy, the living conditions for the next generation in Armenia may become deadly, the Armenian individual can become a mere slave or cheap source of labor in his own country, and the country will be a large tailing dump, a toxic wasteland where every harvest will be poisoned for hundreds of years. When even physical existence is endangered, all the other long-term projects, whether overcoming poverty, the organization of repatriation, or economic and cultural development seem highly doubtful.
I will finish by quoting from Teghut’s defense movement’s appeal, “Our little country cannot simultaneously guarantee extensive mining and toxic waste tailings while guaranteeing favorable and healthy conditions for human life...
“Today, the unique nature of Teghut forest and the villages of Teghut and Shnogh are on the sacrificial altar. Next in line are the forests of Hankavan, Syunik’s honored green mountains, and the surrounding nature of those areas.
THE DANGER IS REAL AND INEVITABLE if you, a citizen of the Republic of Armenia, don’t raise your voice against these criminal activities.

We participate in these crimes, as our silence is agreement.”

“Three apples fall from the sky; one to the listener, one to the narrator, and the third to the man who is not afraid of the little monsters and will go stand on the side of Teghut forest as a defender against new dangers.” 2

Arpineh Galfayan
Yerevan, July 2008