Աշոտ Փիլիպոսյան. «Վաղը մեր փոքրիկ պետության ամբողջ տարածքը կվերածվի աղբանոցի»

Առնվազն վերջին քառորդ դարի ընթացքում Կարմիր բլուրի տարածքում շինարարական աղբ է կուտակվում, քանի որ հնավայրը չունի հաստատված պահպանական գոտի»,- այսօր «Ուրբաթ» ակումբում իր մտահոգությունները լրագրողների հետ կիսեց Էրեբունի թանգարանի տնօրեն Աշոտ Փիլիպոսյանը:
Աշոտ Փիլիպոսյանի խոսքերով՝ Կարմիր բլուրը կամ Թեյշեբայինի քաղաք-ամրոցը կառուցվել է Էրեբունու կառուցումից 100 տարի անց, և այստեղ են տեղափոխվել Էրեբունու գանձերը և սոցիալական բարձր կարգավիճակ ունեցող կահույքը: Ա. Փիլիպոսյանի համոզմամբ` Կարմիր բլուրը, ըստ էության, կազմում է Էրեբունի քաղաքի շարունակությունը, հենց այդ պատճառով էլ 1968թ. այն միացվել է Էրեբունու թանգարանին:

Ըստ թանգարանի տնօրենի՝ դեռևս 1985թ. Հուշարձանների կոմիտեի փոխնախագահ Վարուժան Սաղումյանը իր ստորագրությամբ հաստատել է պահպանական գոտին, սակայն մինչ օրս, տարբեր իրադրություննների և հասարակական փոփոխությունների հետ կապված, պաշտպանական գոտին չի հաստատավել, իսկ այսօր 1985թ. գծված գոտին չի համապատասխանում իրավիճակին, քանի որ այդտեղ աղբ է կուտակվել և տեղի գերեզմանոցն է առաջ եկել:

«Մենք պետք է հասկանանք, որ սա մեր նախնիների և մեր պատմությունն է, եթե մենք այն աղբով ենք ծածկում, որը հնարավորություն է տալիս որոշ շահագրգիռ հիմնարկների առաջ գալ, ապա վաղը մեր ամբողջ փոքրիկ պետության տարածքը, որտեղ հուշարձանները կողք-կողքի են, կամ կվերածվի աղբանոցների, կամ հարմար առիթ կդառնա հողազավթումների համար»,- ասում է պրն Փիլիպոսյանը: Այժմ աղբը կուտակված է ոչ թե Կարմիր բլուրի միջնաբերդի, այլ դրա քաղաքային մասում և ընդհուպ մոտենում է մինչուրարտական բնակավայրի պարիսպներին: «Եթե քաղաքապետարանը, թաղապետարանը, մշակույթի նախարարությունը և մենք միավորվենք և փորձենք Կարմիր բլուրի քաղաքային հատվածի աղբը հեռացնել, ապա դրա համար պետք կլինի մեծ քանակությամբ տեխնիկա, բավական շատ ֆինանսական միջոցներ, և հարցը կրկին կհետագվի»,- համոզված է Ա. Փիլիպոսյանը: Դրա համար էլ նա առաջարկում է քաղաքապետարանին և թաղապետարանին միավորվել իրենց հետ և տեխնիկայով Կարմիր բլուրի քաղաքային հատվածից աղբը հեռացնել, հրել դեպի ստորին ձորակը, որը հեռու կլինի և՛ գերեզմանոցի, և՛ հուշարձանի սահմաններից, և սեղմել, ապա դրա վրա սևահող լցնել և դարձնել օգտագործելի: Բացի այդ, աղբը հնարավոր կլինի տեղափոխել առանց հուշարձանը վնասելու:
Ըստ նրա՝ այս եղանակը ավելի իրատեսական է և քիչ ֆինանսներ է պահանջում, չնայած ամենակատարյալ տարբերակը չէ: Սակայն Աշոտ Փիլիպոսյանի համոզմամբ` կարելի է ինչ-որ բանի հասնել, եթե բարի կամք դրսևորվի, և թղթեր կազմելուց առաջ անցնելու դեպքում կարելի է համակարգված առաջ գնալ:

Ա. Փիլիպոսյանի ձեռքին կար հատակագծի նախագիծ` հաստատված Հայաստանի գլխավոր ճարտարապետ Սամվել Դանիելյանի կողմից: Այդ հատակագծով Արգավանդ գյուղից դեպի ձիարշավարան տանող նոր ճանապարհը պետք է անցնի Կարմիր բլուրի քաղաքային թաղամասի միջով և, ըստ Ա. Փիլիպոսյանի, դա էլ պատճառներից մեկն է, որ հուշարձանի պաշտպանական գոտին չի հաստատվում: Թանգարանի տնօրենը համոզված է, որ ճանապարհի շինարարական աշխատանքները վնասելու են հուշարձանը: Որպեսզի հնարավոր լինի խուսափել հուշարձանը վնասելուց, Ա. Փիլիպոսյանը առաջարկում է մի փոքր ավելի շատ ֆինանսական միջոցներ ներդնելով՝ ճանապարհը կառուցել հենասյուների վրա, ինչպես Կիևյանից դեպի Կոմիտաս տանող ճանապարհն է. «Հենասյուների մակերեսը փոքր է, և այդ հատվածներում կարելի է պեղուներ անել և հուշարձանը չվնասել, հենասյուների վրայով եկող սահմանը կարող է սահման հանդիսանալ գերեզմանոցի և հուշարձանի միջև և, միևնույն ժամանակ, տուրիստական խմբերի համար շատ հարմար տեղ է հուշարձանը վերևից դիտելու համար»: Ըստ նրա՝ այս կերպ կարելի է հուշարձանը փրկել կործանումից:

Այն հարցին, թե արդյոք ճանապարհաշինության այդ ծրագիրն առաջարկել է կառավարությանը, Ա. Փիլիպոսյանը ասաց, որ նախ՝ ծրագիրը ձգձգվում է ֆինանսական պատճառներով, բացի այդ՝ անընդհատ փոփոխվում են գերեզմանոցի սահմանները: Ա. Փիլիպոսյանի խոսքերով՝ Կարմիր բլուրում պեղումներ չեն իրականացվել 1971թ.-ից, և դեռ պեղված չէ միջնաբերդի մի հատված և քաղաքային թաղամասի 80%-ը: Ըստ թանգարանի տնօրենի՝ իրենք շուտով վերսկսելու են պեղումները: