“Էկոլոգիան ու կոլեկտիվ հպարտությունը” հոդվածից

Դիտելով փառատոնային ֆիլմերն ու զրուցելով ֆիլմերի հեղինակների հետ, համոզվում ես, որ բնապահպանական թեմաներին անդրադարձող մարդիկ յուրատեսակ հերոսներ են: Սթափ հայացք ներկայացնելու համար այսօր պետք է խիզախ մարդ լինել: Փառատոնային ծրագրում ընդգրկված միակ հայկական ֆիլմը «Թեղուտ. Զավակների հացը» վավերագրական հետազոտումն, օրինակ, քաջ ձեռնարկ էր, որի հեղինակները ներկայացրել են ամենացավալի խնդիրներից մեկը` արդյունաբերության ու բնության շահերի բախումը: Ցավոք, բնությունը պարտվում է: «Թեղուտը» մեկ անգամ ցուցադրվելով փոքր դահլիճում` արտասահմանյան մասնագետների հիացմունքի է արժանացել: Հուսով ենք, որ ֆիլմը ազդեցություն կունենա նաեւ հայ հասարակության վրա: Երեւան ժամանած տարբեր մասնագետների հետ զրուցելով, հասկանալի է դառնում, որ հասարակական ու բնապահպանական շահերը մեկտեղելը ամենալուրջ խնդիրն է, որին ձգտում են էկոլոգները: 

Ռոնալդ Տոբիաս` ամերիկյան Մոնտանա նահանգի համալսարանի դասախոս, դասավանդում է ֆիլմարտադրության գիտությունն ու ֆիլմեր է նկարահանում «Animal Planet», «Discovery», «Travel» հեռուստաալիքների համար:

- Լինելով «Արեւորդի» փառատոնի ֆիլմերի ժյուրիի նախագահ, չե՞ք համարում, որ հայաստանյան բնապահպանական աղետների մասին միայն մեկ ֆիլմ ցուցադրելը բավարար չէ:  

- Շատ երկրներ կան, որոնք մեկ ֆիլմ են ներկայացրել մրցույթին: Խնդիրը ֆիլմերի քանակը չէ, խնդիրը ֆիլմից ստացված արձագանքն է: Մեր մրցույթը դեռ չի ավարտվել, եւ ես չեմ կարող իմ դատողությունների մասին այժմ խոսել, բայց վստահ եմ, որ հայկական «Թեղուտ» ֆիլմը շատ լավն է եւ կարող է լուրջ ազդեցություն ունենալ հասարակության վրա: Ամեն դեպքում ֆիլմը ցուցադրում է, որ մարդիկ տարբեր կերպ են մտածում եւ միգուցե դրա շնորհիվ էլ կարող է նրանց գործելակերպը փոխվել:  

- Իսկ կա՞ արդյոք հրատապության պահանջը: Չէ՞ որ անտառը պետք է փրկել, քանի դեռ ուշ չէ: 

- Մեծ մեղք է մտածել, որ ուշացել ես: Ամեն դեպքում միշտ պետք է պատրաստ լինել գործել ու վանել պեսիմիստական մտքերը: 

Սոֆիկո Ախոբաձե` Կովկասյան բնապահպանական կենտրոնի փոխտնօրեն

Եթե, օրինակ, Վրաստանում նկարահանվեր «Թեղուտի» նման մի ֆիլմ, ես երջանիկ կլինեի: Ֆիլմը ցույց տվեց, որ էկոլոգիական հարցերը միավորում են մարդկանց, հայ էկոլոգները, հասարակ գյուղացիները, նույնիսկ` խորհրդարանի անդամները միախմբված էին: Եվ դա ցնցող էր: 

- Սակայն շատերը Հայաստանում հասկանում են, որ ֆիլմը չի կարող իրավիճակն ուղղել, որ անտառի ոչնչացումն արդեն կանխորոշված է: 

- Չեմ կարծում, որ ոչինչ չի փոխվի: Բնապահպանական հարցադրումները միշտ ուղղված են լինում վաղվա օրվան, իսկ վաղվա տեսակետը հաստատ տարբերվելու է այսօրվա տեսակետից: Վրաստանում էլ կա ոսկու գործարան, որը տարիներ շարունակ շատ վտանգավոր գործունեություն էր ծավալում: Մենք անընդհատ նամակներ էինք գրում նախագահին, վարչապետին, տարբեր միջազգային կազմակերպություններին եւ հասանք նրան, որ գործարանի տերերը ստիպված եղան մաքրման համակարգ ներդնել: Հիմա գործարանը չի վնասում բնությանը, բայց ոչ ոք չի կարող փոխհատուցել այն վնասը, որը գործարանը հասցրել էր մինչ այդ:  

- Մենք հարեւաններ ենք, մի պետության մեջ առկա աղետը միանգամից անդրադառնալու է մյուս պետության կյանքի որակի վրա: Ինչպե՞ս կարելի է ապահովագրել մեր երկրները հարեւանների գործած սխալներից: 

- Իրականում պատասխանը միակն է. պետք է կրթել հասարակությունը: Վերջերս ես եղա Կորեայում ու շշմեցի, թե ինչպիսի լուրջ ծրագրեր են նրանք իրականացնում կրթական ոլորտում: Կորեացիները ահռելի գումարներ են ծախսում` երեխաների ու բնության ներդաշնակությունը ապահովելու համար: Ամեն կերպ խրախուսվում է բնության գրկում հանգստանալը, բնությունը ուսումնասիրելը: Հիմա տեսեք, թե ինչպիսի՞ մոտեցում ենք ցուցաբերում մենք: Մենք մեր երեխաներին, դեռահասներին ոչինչ չենք սովորեցնում, արդյունքում նրանք իրենց ժամանցը միայն քաղաքի հետ են կապում: Մենք ինքներս ենք զրկում մեր երեխաներին բնությունից եւ հետո զարմանում ենք, որ նրանք անտարբեր ու անտեղյակ մարդիկ են դառնում: 

- Կարելի՞ է ասել, որ հարուստ երկրներն ավելի լուրջ են վերաբերվում էկոլոգիական խնդիրներին: 

- Հարուստ երկրները միգուցե ավելի խնամքով են վերաբերվում սեփական հողին, ջրին ու օդին, բայց արդյո՞ք նրանք նույն վարքագիծն են ցուցաբերում այլ երկրների հանդեպ: Փառատոնի ժամանակ մենք դիտեցինք ֆիլմ, որը պատմում էր «Շելլ» անգլիական նավթային ըներության մասին: «Շելլը» Նիգերիայում այնպիսի վայրագ մոտեցմամբ է աշխատում, որ ուղղակի սարսափելի է: Պարզ է, որ Անգլիայում նրանք նույն մոտեցմամբ չեն գործում, իսկ ահա աֆրիկյան պետության բնության վրա թքած ունեն: Իհարկե, կարելի է ասել, որ գրեթե բոլոր բնապահպանական խնդիրների ակունքները պետության զարգացման աստիճանից են կախված: Որքան բարձր է այդ աստիճանը, այնքան ավելի լուրջ են բնապահպանական հարցադրումները հնչում, եւ ավելի բարձր է բնության որակը: Հասկանալի է, որ բիզնեսն ու բնապահպանությունը փոխկապակցված են, եւ ամենուրեք էլ կա կոռուպցիա, սակայն ընկերությունները չեն կարող սեփական հեղինակությունը կառուցել երկակի ստանդարտներով, ինչպես դա տեղի է ունենում «Շելլիի» դեպքում:  

- Արդյոք ֆիլմերը կարո՞ղ են բողոք առաջացնել ու ինչ-որ բան փոխել: 
Գիտեք, ֆիլմերի դիտումից հետո ինձ մոտ անընդհատ հարց էր ծագում` իսկ ի՞նչ կարող եմ անձամբ ես անել: Կարծում եմ՝ ֆիլմերում ոչ միայն խնդիրը մատնանշելն է կարեւոր, այլեւ այդ խնդիրը լուծելու ուղիները ցուցադրելը: Եվ երբ խնդիրը ներկայացվում է կոնկրետ մարդկանց աչքերով ու տեսանկյունով, այն միանգամից հավաստի է հնչում: Որպես էկոլոգ ես շատ հարուստ նյութի հետ ծանոթացա Հայաստանում ու շատ եմ ուզում, որ «Ի՞նչ կարող եմ անել անձամբ ես» հարցը շատերի մոտ ծագի: Վերջիվերջո, էկոլոգիական խնդիրների լուծումը հենց այդ հարցից է սկսվում: