«Արեւորդի» միջազգային բնապահպանական փառատոնը, որն այս օրերին անցկացվում է Հայաստանում, քննարկվող թեմաների ու իրադարձությունների բազմաթիվ ճյուղեր ունի, սակայն փառատոնի հիմնական «զենքն», իհարկե, կինոն է: Լինելով ամենամասսայական արվեստի տեսակը, կինոն կարողանում է ճամփորդել տարբեր երկրներով ու ցուցադրել Երկիր մոլորակի գեղեցկությունն ու աղետալի կորուստները: Գեղեցկությունը շատ փխրուն է, իսկ աղետները` անդառնալի: Այդ մասին են բոլոր ֆիլմերը: Եվ գրեթե բոլոր ֆիլմերի հեղինակները ցուցադրում են ամայությունը, որին հանգեցնում է բնության հանդեպ ստեղծված մարդկային գիշատիչային վերաբերմունքը: Դիտելով փառատոնային ֆիլմերն ու զրուցելով ֆիլմերի հեղինակների հետ, համոզվում ես, որ բնապահպանական թեմաներին անդրադարձող մարդիկ յուրատեսակ հերոսներ են: Սթափ հայացք ներկայացնելու համար այսօր պետք է խիզախ մարդ լինել: Փառատոնային ծրագրում ընդգրկված միակ հայկական ֆիլմը «Թեղուտ. Զավակների հացը» վավերագրական հետազոտումն, օրինակ, քաջ ձեռնարկ էր, որի հեղինակները ներկայացրել են ամենացավալի խնդիրներից մեկը` արդյունաբերության ու բնության շահերի բախումը: Ցավոք, բնությունը պարտվում է: «Թեղուտը» մեկ անգամ ցուցադրվելով փոքր դահլիճում` արտասահմանյան մասնագետների հիացմունքի է արժանացել: Հուսով ենք, որ ֆիլմը ազդեցություն կունենա նաեւ հայ հասարակության վրա: Երեւան ժամանած տարբեր մասնագետների հետ զրուցելով, հասկանալի է դառնում, որ հասարակական ու բնապահպանական շահերը մեկտեղելը ամենալուրջ խնդիրն է, որին ձգտում են էկոլոգները:
«ԳԼՈԲԱԼ ԿՈՆՑԵՊՑԻԱՆԵՐԸ ԱՆՀԱՍՑԵ ԵՆ»
Ռոնալդ Տոբիասը ամերիկյան Մոնտանա նահանգի համալսարանի դասախոս է, դասավանդում է ֆիլմարտադրության գիտությունն ու ֆիլմեր է նկարահանում «Animal Planet», «Discovery», «Travel» հեռուստաալիքների համար: Այժմ նա հատուկ երեխաների համար ինտերնետային ծրագիր է մշակում:
- Ֆիլմերի դիտումը կարո՞ղ է իրական փոփոխությունների հանգեցնել, թե՞, այնուամենայնիվ, ընկալվում է որպես աբստարկտ մի բան:
- Եթե ֆիլմը հուզիչ ու գրագետ է, այն անպայման որեւէ գործողության է դրդում մարդուն: Շատ հաճախ մարդկային փոքր խմբերին վերաբերող աղետների ցուցադրումը մեծ էֆեկտ է ունենում ու սեփական տունը կարգի բերելու ցանկություն է առաջացնում: Շատ կարեւոր է ճիշտ բաների մասին ու ճիշտ կերպով խոսել: Եթե այսօր ուզում եք բնապահպանական խնդիրների մասին կինոյի միջոցով խոսել ու լուրջ մեսիջ փոխանցել հասարակությանը, ապա միայն խնդիրների մասին բղավելը բավարար չէ, քանի որ մարդիկ դադարել են լսել այդ մեսիջները: Նրանք հոգնել են լսելուց: Հիմա փոքր իրադարձությունների, սեփական ուժերով արվող գործերի մասին պետք է ակնարկվի: Եթե ձեզ ասեն, որ պետք է գնաք ու փրկեք աշխարհը, դուք թքած կունենաք այդ աբստրակտ հորդորի վրա, բայց եթե ասվի, որ կարող եք ձեր ուժերի սահմանում պարզ մի գործողություն անել ու օգնել ողջ մոլորակին` կանեք: Գլոբալ կոնցեպցիաները միշտ էլ անհասցե են մնում, պետք է կոնկրետ պատմություն ներկայացնել ու հասցեագրել այն ոչ թե ողջ աշխարհին, այլ` քո հարեւաններին:
- Լինելով «Արեւորդի» փառատոնի ֆիլմերի ժյուրիի նախագահ, չե՞ք համարում, որ հայաստանյան բնապահպանական աղետների մասին միայն մեկ ֆիլմ ցուցադրելը բավարար չէ:
- Շատ երկրներ կան, որոնք մեկ ֆիլմ են ներկայացրել մրցույթին: Խնդիրը ֆիլմերի քանակը չէ, խնդիրը ֆիլմից ստացված արձագանքն է: Մեր մրցույթը դեռ չի ավարտվել, եւ ես չեմ կարող իմ դատողությունների մասին այժմ խոսել, բայց վստահ եմ, որ հայկական «Թեղուտ» ֆիլմը շատ լավն է եւ կարող է լուրջ ազդեցություն ունենալ հասարակության վրա: Ամեն դեպքում ֆիլմը ցուցադրում է, որ մարդիկ տարբեր կերպ են մտածում եւ միգուցե դրա շնորհիվ էլ կարող է նրանց գործելակերպը փոխվել:
- Իսկ կա՞ արդյոք հրատապության պահանջը: Չէ՞ որ անտառը պետք է փրկել, քանի դեռ ուշ չէ:
- Մեծ մեղք է մտածել, որ ուշացել ես: Ամեն դեպքում միշտ պետք է պատրաստ լինել գործել ու վանել պեսիմիստական մտքերը:
- Որքան պետությունն ավելի զարգացած եւ քաղաքակիրթ հասարակություն է ունենում, այնքան շրջակա միջավայրը մաքուր է դառնում: Այդպե՞ս է:
- Կարծում եմ, այդպես չէ: Ես մի քանի ֆիլմ եմ պատրաստել նախկին Սովետական Միության երկրներում առկա բնապահպանական վտանգների մասին ու կարող եմ ասել, որ հաճախ աղքատ ու ոչ զարգացած պետությունները նույնպես լրջորեն մտահոգվում են իրենց միջավայրի մասին: Շատ բան կախված է մարդկանց ներքին կուլտուրայից:
- Որպես կանոն` բոլոր հայաստանցիների տները մաքուր ու ապահով են, իսկ արդեն շենքերի մուտքերն ու բակերը աղբով են լցված:
- Հավատացեք ինձ, ձեր քաղաքը բնավ էլ կեղտոտ չէ: Աշխարհում այնքան շատ կեղտոտ քաղաքներ կան, որ նույնիսկ պատկերացնել չեք կարող` թե ինչպե՞ս են այնտեղ մարդիկ ապրում: Ցավոք սրտի, մենք սովորել ենք տան գաղափարն ավելի նեղ ընկալել: Տունը որպես պետություն, վերջիվերջո` մոլորակ ընկալելու համար բավականին մեծ հոգեւոր ռեսուրս է պետք: Կարծում եմ՝ շատ բան կարող է փոխել հպարտության զգացումը: Չէ՞ որ, երբ հյուր ես ընդունում քո տանը, ուզում ես այն մաքուր լինի ու հիացմունքի արժանանա: Եվ երբ օտարերկրացիները գալիս են քո երկիր, լավագույնը ցուցադրելու ցանկություն է լինում: Երեւի այդպես կարող է կոլեկտիվ հպարտության զգացումը ծնվել:
«ԷԿՈԼՈԳՆԵՐԸ ԿԻՆՈՅԻ ԿԱՐԻՔՆ ԵՆ ԶԳՈՒՄ»
Վրացուհի Սոֆիկո Ախոբաձեն Կովկասյան բնապահպանական կենտրոնի փոխտնօրենն է: Կարելի է ասել, որ նա «մաքուր» էկոլոգ է եւ բնավ էլ չի զբաղվում ֆիլմերի արտադրությամբ: Ուշագրավ է, որ լինելով Վրաստանի Բնության ու բնական ռեսուրսների փոխնախարար, նա հիացմունքով է խոսում հայկական էկոլոգիական ֆիլմերի մասին:
- Հայաստանում այնքան լավ ֆիլմեր են անում, որ ճիշտն ասած՝ ես մի քիչ նախանձում եմ: Բնապահպաններն իրականում շատ մեծ սպասելիքներ ունեն կինեմատոգրաֆիստներից: Եթե, օրինակ, Վրաստանում նկարահանվեր «Թեղուտի» նման մի ֆիլմ, ես երջանիկ կլինեի: Ֆիլմը ցույց տվեց, որ էկոլոգիական հարցերը միավորում են մարդկանց, հայ էկոլոգները, հասարակ գյուղացիները, նույնիսկ` խորհրդարանի անդամները միախմբված էին: Եվ դա ցնցող էր:
- Սակայն շատերը Հայաստանում հասկանում են, որ ֆիլմը չի կարող իրավիճակն ուղղել, որ անտառի ոչնչացումն արդեն կանխորոշված է:
- Չեմ կարծում, որ ոչինչ չի փոխվի: Բնապահպանական հարցադրումները միշտ ուղղված են լինում վաղվա օրվան, իսկ վաղվա տեսակետը հաստատ տարբերվելու է այսօրվա տեսակետից: Վրաստանում էլ կա ոսկու գործարան, որը տարիներ շարունակ շատ վտանգավոր գործունեություն էր ծավալում: Մենք անընդհատ նամակներ էինք գրում նախագահին, վարչապետին, տարբեր միջազգային կազմակերպություններին եւ հասանք նրան, որ գործարանի տերերը ստիպված եղան մաքրման համակարգ ներդնել: Հիմա գործարանը չի վնասում բնությանը, բայց ոչ ոք չի կարող փոխհատուցել այն վնասը, որը գործարանը հասցրել էր մինչ այդ:
- Մենք հարեւաններ ենք, մի պետության մեջ առկա աղետը միանգամից անդրադառնալու է մյուս պետության կյանքի որակի վրա: Ինչպե՞ս կարելի է ապահովագրել մեր երկրները հարեւանների գործած սխալներից:
- Իրականում պատասխանը միակն է. պետք է կրթել հասարակությունը: Վերջերս ես եղա Կորեայում ու շշմեցի, թե ինչպիսի լուրջ ծրագրեր են նրանք իրականացնում կրթական ոլորտում: Կորեացիները ահռելի գումարներ են ծախսում` երեխաների ու բնության ներդաշնակությունը ապահովելու համար: Ամեն կերպ խրախուսվում է բնության գրկում հանգստանալը, բնությունը ուսումնասիրելը: Հիմա տեսեք, թե ինչպիսի՞ մոտեցում ենք ցուցաբերում մենք: Մենք մեր երեխաներին, դեռահասներին ոչինչ չենք սովորեցնում, արդյունքում նրանք իրենց ժամանցը միայն քաղաքի հետ են կապում: Մենք ինքներս ենք զրկում մեր երեխաներին բնությունից եւ հետո զարմանում ենք, որ նրանք անտարբեր ու անտեղյակ մարդիկ են դառնում:
- Կարելի՞ է ասել, որ հարուստ երկրներն ավելի լուրջ են վերաբերվում էկոլոգիական խնդիրներին:
- Հարուստ երկրները միգուցե ավելի խնամքով են վերաբերվում սեփական հողին, ջրին ու օդին, բայց արդյո՞ք նրանք նույն վարքագիծն են ցուցաբերում այլ երկրների հանդեպ: Փառատոնի ժամանակ մենք դիտեցինք ֆիլմ, որը պատմում էր «Շելլ» անգլիական նավթային ըներության մասին: «Շելլը» Նիգերիայում այնպիսի վայրագ մոտեցմամբ է աշխատում, որ ուղղակի սարսափելի է: Պարզ է, որ Անգլիայում նրանք նույն մոտեցմամբ չեն գործում, իսկ ահա աֆրիկյան պետության բնության վրա թքած ունեն: Իհարկե, կարելի է ասել, որ գրեթե բոլոր բնապահպանական խնդիրների ակունքները պետության զարգացման աստիճանից են կախված: Որքան բարձր է այդ աստիճանը, այնքան ավելի լուրջ են բնապահպանական հարցադրումները հնչում, եւ ավելի բարձր է բնության որակը: Հասկանալի է, որ բիզնեսն ու բնապահպանությունը փոխկապակցված են, եւ ամենուրեք էլ կա կոռուպցիա, սակայն ընկերությունները չեն կարող սեփական հեղինակությունը կառուցել երկակի ստանդարտներով, ինչպես դա տեղի է ունենում «Շելլիի» դեպքում:
- Արդյոք ֆիլմերը կարո՞ղ են բողոք առաջացնել ու ինչ-որ բան փոխել:
- Գիտեք, ֆիլմերի դիտումից հետո ինձ մոտ անընդհատ հարց էր ծագում` իսկ ի՞նչ կարող եմ անձամբ ես անել: Կարծում եմ՝ ֆիլմերում ոչ միայն խնդիրը մատնանշելն է կարեւոր, այլեւ այդ խնդիրը լուծելու ուղիները ցուցադրելը: Եվ երբ խնդիրը ներկայացվում է կոնկրետ մարդկանց աչքերով ու տեսանկյունով, այն միանգամից հավաստի է հնչում: Որպես էկոլոգ ես շատ հարուստ նյութի հետ ծանոթացա Հայաստանում ու շատ եմ ուզում, որ «Ի՞նչ կարող եմ անել անձամբ ես» հարցը շատերի մոտ ծագի: Վերջիվերջո, էկոլոգիական խնդիրների լուծումը հենց այդ հարցից է սկսվում:
«ԵՐԵԽԱՆԵՐԸ ԴԱՍՏԻԱՐԱԿՈՒՄ ԵՆ ԾՆՈՂՆԵՐԻՆ»
Կինոռեժիսոր եւ մանկավարժ Մաիկկի Կանտոլան Ֆինլանդիայի «Վիդեոտիվոլի» մանկական փառատոնի տնօրենն է: Նա մանկական մեդիա մշակույթի մասնագետ է, նկարահանում է մանկական հեռուստասերիալներ ու մուլտֆիլմեր: Հայաստանյան «Արեւորդի» փառատոնում նա գլխավորում է մանկական ֆիլմերի ժյուրին եւ վստահ է, որ կինո նկարահանող երեխաները հսկայական գործ են անում հասարակության համար:
- Պտտվելով աշխարհի տարբեր փառատոներով` բնապահպանական ֆիլմերը ինֆորմացիա են հաղորդում ու տարածում են երեխաների տեսակետները: Այնպես որ, հայկական խնդիրները միայն Հայաստանինը չեն, այլ ողջ մոլորակին են պատկանում: Առավել կարեւոր է, որ խնդիրները բարձրացնում են հենց երեխաները, քանի որ նրանք նկարահանման պրոցեսի ընթացքում խորասուզվում են պրոբլեմի մեջ, ուսումնասիրում են ոչ միայն բնապահպանական, այլեւ` կինոստեղծման ճանապարհները: Ֆիլմ պատրաստելով` երեխան հասկանում է նաեւ` թե ինչպես է մեդիա տարածքն աշխատում: Օրինակ, նա նյութ է հավաքում իրեն հուզող խնդրի մասին, իսկ հետո հեռուստացույց դիտելով` հանկարծ նկատում է, որ էկրանը ոչ միշտ է ճիշտ պատկեր ներկայացնում: Երեխան համոզվում է, որ կա մեկ նյութ, եւ կան տարբեր տեսակետներ, եւ դա նրան հնարավորություն է տալիս ավելի մեծ ուշադրությամբ հետազոտություն անել: Այդպիսով երեխան մեդիա դաստիարակություն է ստանում ու ավելի «կոփված» մարդ է մեծանում: Մեր դարում մեդիան հսկայական դեր ունի, եւ կարեւոր է, որ երեխան մանկուց իրեն որպես այս ահռելի մեդիա տարածքի անբաժանելի մասնիկը ընկալի:
- Իսկ ինչպիսի՞ հարցեր են հիմնականում հուզում հայ երեխաներին:
- Մանկական ֆիլմերի մեծամասնությունը անդրադառնում է Հայաստանի գետերի աղտոտվածությանն ու կուտակվող աղբին: Եվ դրանք հենց այն խնդիրներն են, որոնք մեծահասակները նկատել չեն ուզում: Եվ երեխաները կարծես «բացում» են իրենց ծնողների աչքերը, ստիպում են տեսնել այն, ինչի հետ մեծահասակներն արդեն համակերպվել են: Ես տեսա, որ Հայաստանում իրոք շատ կեղտոտ վայրեր կան, որոնց առկայությունը շատ է հուզում երեխաներին: Եվ երեխաների հուզական տեսակետը իսկական շոկ է մեծահասակների համար: Համոզված եմ, որ երբ մեծահասակները դիտեն այդ ֆիլմերը, իրենց կթվա, որ կուտակված աղբակույտերը ուղղակի իրենց գլխի վրա են թափվում, փաթաթվում են պարանոցներին ու մաշկի մեջ են մտնում: Լուրջ եմ ասում, ես նման էֆեկտ զգացի: Եվ այդ պատճառով էլ վստահ եմ, որ երեխաները շատ մեծ գործ են անում հասարակության համար:
- Նրանք դաստիարակո՞ւմ են ծնողներին:
- Որոշ իմաստով` այո: Երեխաները մեծ առավելություն ունեն. նրանք մեծահասակների նման ծույլ չեն, եւ եթե նկատում են պրոբլեմը` ապա միանգամից ուզում են այն լուծել: Իսկ մեր գործը նրանց այդ ունակությունը չկոտրելն է: Եթե երեխային մեկ անգամ ցույց տաս, որ աղբը պետք է միայն աղբարկղը գցել, նա միանգամից կյուրացնի այդ միտքն ու երբեք աղբը գետնին չի թափի: Իսկ երբ ասես` արի մտածենք, ինչպե՞ս կարելի է աղբը կրկնակի օգտագործել, նա միանգամից կլարի իր երեւակայությունն ու խելամիտ բան կառաջարկի: Մենք Ֆինլանդիայում մեծ ուշադրություն ենք դարձնում մանկապարտեզներին, որտեղ երեխաները տարրական բնապահպանական դաստիարակություն են ստանում: 3-4 տարեկան երեխաները լավ հասկանում են, որ թուղթը, պլաստիկ նյութերը, ապակին պետք է նետել տարբեր աղբամանների մեջ, քանի որ աղբի հետագա օգտագործման ցիկլ գոյություն ունի, եւ աղբի տարբերակումը պետք է պահպանվի: Քայլ առ քայլ փորձում ենք երեխաների մեջ պատասխանատվության զգացումն ամրապնդել: Երբեք չի ստացվի մաքուր միջավայր ունենալ, եթե երեխաներին չես կրթում: Պարզ օրինակ բերեմ. բոլոր երեխաներն էլ սիրում են լողալ: Կարելի է այդ թեմայով հատուկ դասընթաց կազմակերպել ու ցուցադրել ջրի պաշարների կամ ջրավազանների աղտոտվածության վտանգները: Դա կարող է շատ հետաքրքիր դասավանդման մեխանիզմ հնարել ու ապահովագրել հասարակությունը հետագա խնդիրներից:
«ԳԼՈԲԱԼ ԿՈՆՑԵՊՑԻԱՆԵՐԸ ԱՆՀԱՍՑԵ ԵՆ»Ռոնալդ Տոբիասը ամերիկյան Մոնտանա նահանգի համալսարանի դասախոս է, դասավանդում է ֆիլմարտադրության գիտությունն ու ֆիլմեր է նկարահանում «Animal Planet», «Discovery», «Travel» հեռուստաալիքների համար: Այժմ նա հատուկ երեխաների համար ինտերնետային ծրագիր է մշակում:
- Ֆիլմերի դիտումը կարո՞ղ է իրական փոփոխությունների հանգեցնել, թե՞, այնուամենայնիվ, ընկալվում է որպես աբստարկտ մի բան:
- Եթե ֆիլմը հուզիչ ու գրագետ է, այն անպայման որեւէ գործողության է դրդում մարդուն: Շատ հաճախ մարդկային փոքր խմբերին վերաբերող աղետների ցուցադրումը մեծ էֆեկտ է ունենում ու սեփական տունը կարգի բերելու ցանկություն է առաջացնում: Շատ կարեւոր է ճիշտ բաների մասին ու ճիշտ կերպով խոսել: Եթե այսօր ուզում եք բնապահպանական խնդիրների մասին կինոյի միջոցով խոսել ու լուրջ մեսիջ փոխանցել հասարակությանը, ապա միայն խնդիրների մասին բղավելը բավարար չէ, քանի որ մարդիկ դադարել են լսել այդ մեսիջները: Նրանք հոգնել են լսելուց: Հիմա փոքր իրադարձությունների, սեփական ուժերով արվող գործերի մասին պետք է ակնարկվի: Եթե ձեզ ասեն, որ պետք է գնաք ու փրկեք աշխարհը, դուք թքած կունենաք այդ աբստրակտ հորդորի վրա, բայց եթե ասվի, որ կարող եք ձեր ուժերի սահմանում պարզ մի գործողություն անել ու օգնել ողջ մոլորակին` կանեք: Գլոբալ կոնցեպցիաները միշտ էլ անհասցե են մնում, պետք է կոնկրետ պատմություն ներկայացնել ու հասցեագրել այն ոչ թե ողջ աշխարհին, այլ` քո հարեւաններին:
- Լինելով «Արեւորդի» փառատոնի ֆիլմերի ժյուրիի նախագահ, չե՞ք համարում, որ հայաստանյան բնապահպանական աղետների մասին միայն մեկ ֆիլմ ցուցադրելը բավարար չէ:
- Շատ երկրներ կան, որոնք մեկ ֆիլմ են ներկայացրել մրցույթին: Խնդիրը ֆիլմերի քանակը չէ, խնդիրը ֆիլմից ստացված արձագանքն է: Մեր մրցույթը դեռ չի ավարտվել, եւ ես չեմ կարող իմ դատողությունների մասին այժմ խոսել, բայց վստահ եմ, որ հայկական «Թեղուտ» ֆիլմը շատ լավն է եւ կարող է լուրջ ազդեցություն ունենալ հասարակության վրա: Ամեն դեպքում ֆիլմը ցուցադրում է, որ մարդիկ տարբեր կերպ են մտածում եւ միգուցե դրա շնորհիվ էլ կարող է նրանց գործելակերպը փոխվել:
- Իսկ կա՞ արդյոք հրատապության պահանջը: Չէ՞ որ անտառը պետք է փրկել, քանի դեռ ուշ չէ:
- Մեծ մեղք է մտածել, որ ուշացել ես: Ամեն դեպքում միշտ պետք է պատրաստ լինել գործել ու վանել պեսիմիստական մտքերը:
- Որքան պետությունն ավելի զարգացած եւ քաղաքակիրթ հասարակություն է ունենում, այնքան շրջակա միջավայրը մաքուր է դառնում: Այդպե՞ս է:
- Կարծում եմ, այդպես չէ: Ես մի քանի ֆիլմ եմ պատրաստել նախկին Սովետական Միության երկրներում առկա բնապահպանական վտանգների մասին ու կարող եմ ասել, որ հաճախ աղքատ ու ոչ զարգացած պետությունները նույնպես լրջորեն մտահոգվում են իրենց միջավայրի մասին: Շատ բան կախված է մարդկանց ներքին կուլտուրայից:
- Որպես կանոն` բոլոր հայաստանցիների տները մաքուր ու ապահով են, իսկ արդեն շենքերի մուտքերն ու բակերը աղբով են լցված:
- Հավատացեք ինձ, ձեր քաղաքը բնավ էլ կեղտոտ չէ: Աշխարհում այնքան շատ կեղտոտ քաղաքներ կան, որ նույնիսկ պատկերացնել չեք կարող` թե ինչպե՞ս են այնտեղ մարդիկ ապրում: Ցավոք սրտի, մենք սովորել ենք տան գաղափարն ավելի նեղ ընկալել: Տունը որպես պետություն, վերջիվերջո` մոլորակ ընկալելու համար բավականին մեծ հոգեւոր ռեսուրս է պետք: Կարծում եմ՝ շատ բան կարող է փոխել հպարտության զգացումը: Չէ՞ որ, երբ հյուր ես ընդունում քո տանը, ուզում ես այն մաքուր լինի ու հիացմունքի արժանանա: Եվ երբ օտարերկրացիները գալիս են քո երկիր, լավագույնը ցուցադրելու ցանկություն է լինում: Երեւի այդպես կարող է կոլեկտիվ հպարտության զգացումը ծնվել:
«ԷԿՈԼՈԳՆԵՐԸ ԿԻՆՈՅԻ ԿԱՐԻՔՆ ԵՆ ԶԳՈՒՄ»Վրացուհի Սոֆիկո Ախոբաձեն Կովկասյան բնապահպանական կենտրոնի փոխտնօրենն է: Կարելի է ասել, որ նա «մաքուր» էկոլոգ է եւ բնավ էլ չի զբաղվում ֆիլմերի արտադրությամբ: Ուշագրավ է, որ լինելով Վրաստանի Բնության ու բնական ռեսուրսների փոխնախարար, նա հիացմունքով է խոսում հայկական էկոլոգիական ֆիլմերի մասին:
- Հայաստանում այնքան լավ ֆիլմեր են անում, որ ճիշտն ասած՝ ես մի քիչ նախանձում եմ: Բնապահպաններն իրականում շատ մեծ սպասելիքներ ունեն կինեմատոգրաֆիստներից: Եթե, օրինակ, Վրաստանում նկարահանվեր «Թեղուտի» նման մի ֆիլմ, ես երջանիկ կլինեի: Ֆիլմը ցույց տվեց, որ էկոլոգիական հարցերը միավորում են մարդկանց, հայ էկոլոգները, հասարակ գյուղացիները, նույնիսկ` խորհրդարանի անդամները միախմբված էին: Եվ դա ցնցող էր:
- Սակայն շատերը Հայաստանում հասկանում են, որ ֆիլմը չի կարող իրավիճակն ուղղել, որ անտառի ոչնչացումն արդեն կանխորոշված է:
- Չեմ կարծում, որ ոչինչ չի փոխվի: Բնապահպանական հարցադրումները միշտ ուղղված են լինում վաղվա օրվան, իսկ վաղվա տեսակետը հաստատ տարբերվելու է այսօրվա տեսակետից: Վրաստանում էլ կա ոսկու գործարան, որը տարիներ շարունակ շատ վտանգավոր գործունեություն էր ծավալում: Մենք անընդհատ նամակներ էինք գրում նախագահին, վարչապետին, տարբեր միջազգային կազմակերպություններին եւ հասանք նրան, որ գործարանի տերերը ստիպված եղան մաքրման համակարգ ներդնել: Հիմա գործարանը չի վնասում բնությանը, բայց ոչ ոք չի կարող փոխհատուցել այն վնասը, որը գործարանը հասցրել էր մինչ այդ:
- Մենք հարեւաններ ենք, մի պետության մեջ առկա աղետը միանգամից անդրադառնալու է մյուս պետության կյանքի որակի վրա: Ինչպե՞ս կարելի է ապահովագրել մեր երկրները հարեւանների գործած սխալներից:
- Իրականում պատասխանը միակն է. պետք է կրթել հասարակությունը: Վերջերս ես եղա Կորեայում ու շշմեցի, թե ինչպիսի լուրջ ծրագրեր են նրանք իրականացնում կրթական ոլորտում: Կորեացիները ահռելի գումարներ են ծախսում` երեխաների ու բնության ներդաշնակությունը ապահովելու համար: Ամեն կերպ խրախուսվում է բնության գրկում հանգստանալը, բնությունը ուսումնասիրելը: Հիմա տեսեք, թե ինչպիսի՞ մոտեցում ենք ցուցաբերում մենք: Մենք մեր երեխաներին, դեռահասներին ոչինչ չենք սովորեցնում, արդյունքում նրանք իրենց ժամանցը միայն քաղաքի հետ են կապում: Մենք ինքներս ենք զրկում մեր երեխաներին բնությունից եւ հետո զարմանում ենք, որ նրանք անտարբեր ու անտեղյակ մարդիկ են դառնում:
- Կարելի՞ է ասել, որ հարուստ երկրներն ավելի լուրջ են վերաբերվում էկոլոգիական խնդիրներին:
- Հարուստ երկրները միգուցե ավելի խնամքով են վերաբերվում սեփական հողին, ջրին ու օդին, բայց արդյո՞ք նրանք նույն վարքագիծն են ցուցաբերում այլ երկրների հանդեպ: Փառատոնի ժամանակ մենք դիտեցինք ֆիլմ, որը պատմում էր «Շելլ» անգլիական նավթային ըներության մասին: «Շելլը» Նիգերիայում այնպիսի վայրագ մոտեցմամբ է աշխատում, որ ուղղակի սարսափելի է: Պարզ է, որ Անգլիայում նրանք նույն մոտեցմամբ չեն գործում, իսկ ահա աֆրիկյան պետության բնության վրա թքած ունեն: Իհարկե, կարելի է ասել, որ գրեթե բոլոր բնապահպանական խնդիրների ակունքները պետության զարգացման աստիճանից են կախված: Որքան բարձր է այդ աստիճանը, այնքան ավելի լուրջ են բնապահպանական հարցադրումները հնչում, եւ ավելի բարձր է բնության որակը: Հասկանալի է, որ բիզնեսն ու բնապահպանությունը փոխկապակցված են, եւ ամենուրեք էլ կա կոռուպցիա, սակայն ընկերությունները չեն կարող սեփական հեղինակությունը կառուցել երկակի ստանդարտներով, ինչպես դա տեղի է ունենում «Շելլիի» դեպքում:
- Արդյոք ֆիլմերը կարո՞ղ են բողոք առաջացնել ու ինչ-որ բան փոխել:
- Գիտեք, ֆիլմերի դիտումից հետո ինձ մոտ անընդհատ հարց էր ծագում` իսկ ի՞նչ կարող եմ անձամբ ես անել: Կարծում եմ՝ ֆիլմերում ոչ միայն խնդիրը մատնանշելն է կարեւոր, այլեւ այդ խնդիրը լուծելու ուղիները ցուցադրելը: Եվ երբ խնդիրը ներկայացվում է կոնկրետ մարդկանց աչքերով ու տեսանկյունով, այն միանգամից հավաստի է հնչում: Որպես էկոլոգ ես շատ հարուստ նյութի հետ ծանոթացա Հայաստանում ու շատ եմ ուզում, որ «Ի՞նչ կարող եմ անել անձամբ ես» հարցը շատերի մոտ ծագի: Վերջիվերջո, էկոլոգիական խնդիրների լուծումը հենց այդ հարցից է սկսվում:
«ԵՐԵԽԱՆԵՐԸ ԴԱՍՏԻԱՐԱԿՈՒՄ ԵՆ ԾՆՈՂՆԵՐԻՆ»Կինոռեժիսոր եւ մանկավարժ Մաիկկի Կանտոլան Ֆինլանդիայի «Վիդեոտիվոլի» մանկական փառատոնի տնօրենն է: Նա մանկական մեդիա մշակույթի մասնագետ է, նկարահանում է մանկական հեռուստասերիալներ ու մուլտֆիլմեր: Հայաստանյան «Արեւորդի» փառատոնում նա գլխավորում է մանկական ֆիլմերի ժյուրին եւ վստահ է, որ կինո նկարահանող երեխաները հսկայական գործ են անում հասարակության համար:
- Պտտվելով աշխարհի տարբեր փառատոներով` բնապահպանական ֆիլմերը ինֆորմացիա են հաղորդում ու տարածում են երեխաների տեսակետները: Այնպես որ, հայկական խնդիրները միայն Հայաստանինը չեն, այլ ողջ մոլորակին են պատկանում: Առավել կարեւոր է, որ խնդիրները բարձրացնում են հենց երեխաները, քանի որ նրանք նկարահանման պրոցեսի ընթացքում խորասուզվում են պրոբլեմի մեջ, ուսումնասիրում են ոչ միայն բնապահպանական, այլեւ` կինոստեղծման ճանապարհները: Ֆիլմ պատրաստելով` երեխան հասկանում է նաեւ` թե ինչպես է մեդիա տարածքն աշխատում: Օրինակ, նա նյութ է հավաքում իրեն հուզող խնդրի մասին, իսկ հետո հեռուստացույց դիտելով` հանկարծ նկատում է, որ էկրանը ոչ միշտ է ճիշտ պատկեր ներկայացնում: Երեխան համոզվում է, որ կա մեկ նյութ, եւ կան տարբեր տեսակետներ, եւ դա նրան հնարավորություն է տալիս ավելի մեծ ուշադրությամբ հետազոտություն անել: Այդպիսով երեխան մեդիա դաստիարակություն է ստանում ու ավելի «կոփված» մարդ է մեծանում: Մեր դարում մեդիան հսկայական դեր ունի, եւ կարեւոր է, որ երեխան մանկուց իրեն որպես այս ահռելի մեդիա տարածքի անբաժանելի մասնիկը ընկալի:
- Իսկ ինչպիսի՞ հարցեր են հիմնականում հուզում հայ երեխաներին:
- Մանկական ֆիլմերի մեծամասնությունը անդրադառնում է Հայաստանի գետերի աղտոտվածությանն ու կուտակվող աղբին: Եվ դրանք հենց այն խնդիրներն են, որոնք մեծահասակները նկատել չեն ուզում: Եվ երեխաները կարծես «բացում» են իրենց ծնողների աչքերը, ստիպում են տեսնել այն, ինչի հետ մեծահասակներն արդեն համակերպվել են: Ես տեսա, որ Հայաստանում իրոք շատ կեղտոտ վայրեր կան, որոնց առկայությունը շատ է հուզում երեխաներին: Եվ երեխաների հուզական տեսակետը իսկական շոկ է մեծահասակների համար: Համոզված եմ, որ երբ մեծահասակները դիտեն այդ ֆիլմերը, իրենց կթվա, որ կուտակված աղբակույտերը ուղղակի իրենց գլխի վրա են թափվում, փաթաթվում են պարանոցներին ու մաշկի մեջ են մտնում: Լուրջ եմ ասում, ես նման էֆեկտ զգացի: Եվ այդ պատճառով էլ վստահ եմ, որ երեխաները շատ մեծ գործ են անում հասարակության համար:
- Նրանք դաստիարակո՞ւմ են ծնողներին:
- Որոշ իմաստով` այո: Երեխաները մեծ առավելություն ունեն. նրանք մեծահասակների նման ծույլ չեն, եւ եթե նկատում են պրոբլեմը` ապա միանգամից ուզում են այն լուծել: Իսկ մեր գործը նրանց այդ ունակությունը չկոտրելն է: Եթե երեխային մեկ անգամ ցույց տաս, որ աղբը պետք է միայն աղբարկղը գցել, նա միանգամից կյուրացնի այդ միտքն ու երբեք աղբը գետնին չի թափի: Իսկ երբ ասես` արի մտածենք, ինչպե՞ս կարելի է աղբը կրկնակի օգտագործել, նա միանգամից կլարի իր երեւակայությունն ու խելամիտ բան կառաջարկի: Մենք Ֆինլանդիայում մեծ ուշադրություն ենք դարձնում մանկապարտեզներին, որտեղ երեխաները տարրական բնապահպանական դաստիարակություն են ստանում: 3-4 տարեկան երեխաները լավ հասկանում են, որ թուղթը, պլաստիկ նյութերը, ապակին պետք է նետել տարբեր աղբամանների մեջ, քանի որ աղբի հետագա օգտագործման ցիկլ գոյություն ունի, եւ աղբի տարբերակումը պետք է պահպանվի: Քայլ առ քայլ փորձում ենք երեխաների մեջ պատասխանատվության զգացումն ամրապնդել: Երբեք չի ստացվի մաքուր միջավայր ունենալ, եթե երեխաներին չես կրթում: Պարզ օրինակ բերեմ. բոլոր երեխաներն էլ սիրում են լողալ: Կարելի է այդ թեմայով հատուկ դասընթաց կազմակերպել ու ցուցադրել ջրի պաշարների կամ ջրավազանների աղտոտվածության վտանգները: Դա կարող է շատ հետաքրքիր դասավանդման մեխանիզմ հնարել ու ապահովագրել հասարակությունը հետագա խնդիրներից:
Комментариев нет:
Отправить комментарий